عصر کرد - تیمی از باستان‌شناسان بریتانیایی توانسته‌اند با استفاده از جمجمه به دست آمده از یک نئاندرتال ماقبل تاریخ، چهره احتمالی او را بازسازی کنند.

بقایای استخوانی این زن نئاندرتال چهل و چند ساله که اصطلاحا «شانیدر زی» (Shanider Z) نام گرفته است، در سال 2018 در غاری در کوه‌های زاگرس عراق کشف شده بود.
اولین حفاری‌ها در سال 1960 در این نقطه انجام گرفته بود و باستان‌شناسان در آن زمان بقایای تعدادی نئاندرتال را به دست آورده بودند. با این حال اما حدود پنج دهه طول کشید تا تیمی از دانشگاه‌های کمبریج و لیورپول، پس از رفع موانع عمدتا سیاسی، بتوانند به محل کوه‌های زاگرس در شمال عراق بازگردند و بقایای شانیدر زی را در همان محل کشف کنند.
جمجمه «شانیدار زی»، که تصور می‌شود بهترین کشف از نئاندرتال‌ها در این قرن است، تا حدی له شده که محققان احتمال می‌دهند این اتفاق در اثر ریزش سنگ نسبتاً بلافاصله پس از مرگ او رخ داده باشد.
قد این نئاندرتال باستانی حدود 1.5 متر تخمین زده شده و تجزیه و تحلیل استخوان‌های او نشان می‌داد که در میانه دهه چهارم زندگی درگذشته است. پروفسور گریم بارکر، از مؤسسه تحقیقات باستان‌شناسی مک‌دونالد کمبریج که کاوش در غار شانیدر را رهبری کرده است، گفت: «هیچوقت انتظار نداشتم که نئاندرتال‌های بیشتری را در این غار کشف کنیم».
وی اضافه کرد: «ما در اصل می‌خواستیم به منظور یافتن پاسخ برای چرایی مرگ نئاندرتال‌ها، تاریخ تدفین‌های قدیمی را بررسی کنیم».
شانیدر زی پنجمین بقایای جسدی است که درست زیر یک صخره در مرکز غار مدفون شده است. باستان‌شناسان بر این باورند که از این سنگ به عنوان یک علامت استفاده شده است تا نئاندرتال‌های دوره‌گرد برای دفن مردگان خود به همان نقطه بازگردند.
پروفسور کریس هانت می‌گوید نحوه قرارگیری اجساد در یک نقطه، در یک وضعیت و رو به یک جهت دلالت بر وجود یک «سنت» تدفین باستانی و انتقال «دانش بین نسل‌ها» دارد.

جمجمه به دست آمده از زن نئادرتال
وی با اشاره به کشف بقایای یک نئاندرتال نیمه‌فلج در این غار می‌گوید: «یافتن یک نئاندرتال با بازو و سر ضرب‌خورده، آرتروز و مبتلا به ناشنوایی که برای ادامه زندگی احتیاج به مراقبت دیگران داشته به ما می‌گوید نئاندرتال‌ها برای همدیگر حس دلسوزی داشته‌اند. این در مقابل ایده‌ای است که در داستان‌های کتاب‌‌های درسی درباره نئاندرتال‌ها گفته می‌شود و زندگی‌شان اغلب خشن، وحشیانه و کوتاه توصیف می‌شود.»
یافتن جمجمه این زن به همراه دستکم 10 نئاندرتال دیگر باستان‌شناسان را به این فکر واداشته بود که آنها ممکن است در یک مراسم آئینی و با تشریفات دفن شده باشند چرا که شواهد نشان می‌داد مردگان روی تختی از گُل گذاشته شده و دور آنها توده‌ای از گرده‌ گل قرار گرفته بود.
با این حال تحقیقات جدید می‌گوید که ممکن است زنبورهای باستانی این گرده‌ها را در این محل پخش کرده باشند.
آخرین نئاندرتال ها به طور مرموزی حدود 40 هزار سال پیش، تنها چند هزار سال پس از ورود انسان مدرن، از صحنه جهان حذف شدند.
اما پومروی، دیرین-انسان شناس در دانشگاه کمبریج که شانیدار زی را کشف کرد، گفت که یافتن جمجمه و قسمت بالایی بدن او هم «هیجان‌انگیز» و هم «ترسناک» بوده است.

کوه محل پیدا شدن جمجمه زن نئاندرتال
اسکلت و رسوبات اطراف باید قبل از برداشته شدن، در محل با یک ماده تثبیت‌کننده چسب‌مانند تقویت می‌شدند. 200 تکه جمجمه سپس در یک کار طاقت‌فرسا و جهت بازسازی چهره برای مستند تازه اکران‌شده شبکه نتفلیکس «اسرار نئاندرتال‌ها» سر هم شدند.
دکتر پومروی گفت که این کار مانند درست کردن یک «پازل سه‌بعدی با ریسک بالا» بوده است، به خصوص که قطعات بسیار نرم بودند و «از نظر قوام به بیسکویت غوطه‌ور در چای شباهت داشتند».
جمجمه بازسازی شده سپس به زیر دست هنرمندان دوقلو آدری و آلفونس کنیس در هلند رفت تا آنها با اضافه کردن سه‌بعدی لایه‌هایی از ماهیچه و پوست، چهره نئاندرتال را از نو بازسازی کنند.
خانم پومروی گفت که جمجمه‌های نئاندرتال‌ها با جمجمه‌های انسان بسیار متفاوت به نظر می‌رسند و از روی ظاهر «با برآمدگی‌های بزرگ بالای ابرو و فاقد چانه» قابل شناسایی هستند. با این حال به اعتقاد او بازسازی چهره نشان می‌دهد «این تفاوت‌ها در زندگی واقعی چندان فاحش نبوده‌‌اند».
دکتر پومروی با اشاره به آمیختگی نژادی بین نئاندرتال‌ها و انسان‌ها می‌گوید: «این آمیختگی تا حدی است که تقریباً همه افراد زنده امروز هنوز دی‌ان‌ای نئاندرتال‌ها را در بدن خود دارند.»