چاپ

شهرستان بيجار از شهرهاي قديمي و تاريخي استان کردستان است و قدمت آن به هزاره سوم پيش از ميلاد مسيح بر مي‌گردد که آثار باستاني و تاريخي با ارزش و فاخري در دل خود نهفته دارد که هر کدام بيانگر بخشي از هويت مردمان آن است.

از جمله اين آثار، بازار بيجار است که در مرکز شهر و در حد فاضل خيابان‌هاي توحيد، فاضل و اردلان واقع شده و از بقاياي بافت قديمي شهر محسوب مي‌شود.

تاريخ بناي احداث بازار به دوران صفويه بر مي‌گردد که در دوران زنديه در حمله کريم‌خان زند به بيجار و کردستان و جنگ جهاني اول و حمله روس‌ها در دوران قاجاريه مقداري زيادي از آن آسيب مي‌بيند که دوباره مورد بازسازي قرار مي‌گيرد.

بازار سنتي و ديدني بيجار به سه قسمت تقسيم مي‌شود و بخش قديمي‌تر آن، قسمت بالاي بازار بيجار است که از دوران صفويه به جا مانده و شامل 16 مغازه است.

طاق اين بخش به صورت جناغي و با سنگ و ملات ساروج ساخته شده و داراي چهار سوقي بوده که در قديم محل استقرار داروغه شهر بوده است.

بخش‌هاي مياني و پايين بازار که ساخت آن به دوران قاجاريه بر مي‌گردد از ديگر قسمت‌هاي بازار است که در جنگ جهاني اول به آتش کشيده مي‌شود و در سال‌هاي 1333 و 1334 شمسي سقف ويران شده آن برداشته و سقف کنوني بر روي آن نصب مي‌شود.

اکنون بازار افتخار نظام، که يکي از قسمت‌هاي مهم بازار بيجار بوده است بدون سقف و به صورت کوچه‌هاي باريک با مغازه‌هايي در دو طرف خودنمايي مي‌کند. قيصريه افتخار نظام در شرق بازار قرار دارد و با ميدانچه پاي‌قپان و حمام قديمي بيجار ارتباط دارد و درب ورودي مسجد جامع نيز در اين بازار واقع شده است.

تيمچه حاج شهباز سند قدمت بيجار گروس

در ضلع شرقي راسته بازار بيجار تيمچه‌اي به نام تيمچه حاج شهباز، تاجر بزرگ بيجاري قرار گرفته که اصل اين تيمچه متعلق به دوران صفويه است و در دوران قاجار بازسازي شده است.

اين تيمچه در دوران قاجار متعلق به حاج شهباز، تاجر بزرگ گروس و امير نظام گروسي و کافي‌الدوله اميراني از شخصيت‌هاي برجسته و فاخر بيجار بوده است.

تيمچه حاج شهباز از جنوب به مسجد جامع چسبيده و از طرف غرب با در ورودي ديگري به ميدانچه پاي‌قپان ارتباط دارد.

طولش 34 متر و عرض آن 20 متر و ارتفاعش از بالاي گنبدها 90/7 متر است. اين تيمچه از دوازده حجره به صورت قرينه در دو ضلع جنوبي و شمالي تشکيل شده است.

سقف تيمچه متشکل از چهار گنبد است که درون گنبدها با کاربري و آجرکاري زيبايي تزيين شده است و در بدنه گنبدها روزنه‌هايي براي تأمين روشنايي تيمچه تعبيه شده‌اند. اين روزنه‌ها از شاهکارهاي نورپردازي هستند چون تمام روز به نحو مطلوبي نور خورشيد را به تاريک‌ترين زواياي تيمچه و حجره‌هاي آن منتقل مي‌کنند.

تزئين سقف تيمچه از کاشي‌هاي کوچک رنگي استفاده شده که در ترکيب با آجرکاري‌ها زيبايي خاصي به آن داده است.

از ويژگي‌هاي ديگر معماري اين تيمچه تاريخي و ديدني، در نوع قوس‌ها و کاربندي‌هايي است که در سقف آن اجرا شده، که در ترکيب با کاربندي‌ها، تصوير بسيار زيبايي پديد آورده است.

اين اثر هم اکنون توسط ميراث فرهنگي و گردشگري مرمت شده و قرار است به همت مسئولان در آينده نزديک به موزه تبديل شود.

کاروانسراي امير تومان ميراث ماندگار ديار بيجار

در ضلع غربي بازار سنتي و تاريخي بيجار سراي قديمي وجود دارد که در زبان محلي به تيمچه امير تومان معروف است و به علت مجاورت با پارکي کوچک، از موقعيت مناسبي در شهر برخوردار است.

اين سرا به صورت هشت و نيم هشت و در يک طبقه با مصالح، خشک، آجر و سنگ ساخته شده و در گذشته مکان مهم تجاري بوده است و در کنار اين بنا، اثر ديگر ي به نام کاروانسراي امير وجود دارد که در گذشته محل سکونت اعيان شهر بوده و داراي حياطي بيضي شکل بوده است.

کاروانسراي امير نيز با توجه به نوع معماري و نقشه کاروانسرا نشان‌دهنده معماري دوران صفويه است که به احتمال زياد در دوران عليرضاخان امير تومان بازسازي کلي شده و به همين دليل به نام تيمچه و کاروان سراي اميرتومان نام‌گذاري و معروف شده است.

اين مکان در هنگام حضور متفقين مکان استقرار نيروهاي نظامي اشغالگران بوده است و پس از آن نيز؛ سال‌ها پادگان نظامي و ژاندارمري بوده است. اين تيمچه داراي 650 مترمربع عرصه و 500 مترمربع اعياني و ساختماني هشت ضلعي منظم با آجرهاي قرينه که تزئينات آجري آن در پوشش سقف است.

هم اکنون از اين مکان به عنوان اداره ميراث فرهنگي و گردشگري بيجار استفاده مي‌شود.

بازار تاريخي بيجار اين اثر به جا مانده از دوران صفويه به همراه دو تيمچه حاج شهباز و امير تومان به شماره 2591 در فهرست آثار ملي کشورمان به ثبت رسيده است.