چاپ

زیستگاه سمندر آبی در شهرستان بانه منحصر به روستاهای گرماب، کانی برد، سونچ علیا و بنه خوی بوده که در منطقه گرماب با نام محلی مار خاتونه و یا بوکی کانی شناخته می شود که در داخل چشمه های منطقه با آب سالم و شیرین و با فاصله نسبتا اندکی از روستا زندگی می کند.
وجود این نوع دوزیست نشان از سالم بودن آب دارد و از آن به عنوان یک شاخص کیفی آب می توان استفاده کرد که امروزه به دلایل مختلف در خطر انقراض نسل قرار گرفته است.

یک کارشناس و محقق محیط زیست گفت: سمندر آبی در سه منطقه کانی برد، سونچ علیا و بنه خوی توسط محققان حفاظت محیط زیست کردستان شناسایی شده و اخیرا طی بازدید دو محقق دیگر در منطقه گرماب، دو گونه خال زرد و سیاه این دوزیست شناسایی شد.
سعدالله سنگینی افزود: سمندر آبی بانه به دلیل زیبایی خارق العاده یکی از گونه های نادر و زیبا در بین خانواده سمندریان محسوب شده که براساس مطالعات و پیمایش صورت گرفته در چهار روستای حاشیه جنگل با پوشش بلوط و در مجاورت چشمه های سالم از لحاظ کیفی که دارای اقلیم کوهستانی هستند، زندگی می کند.
وی با اشاره به اینکه سمندر بوکی کانی در زیر صخره ها و تخته سنگ ها زیست می کند، اظهار داشت: در فصل بهار به دلیل پرآب شدن چشمه های منطقه گرماب و قرار گیری در زون جنگلی از نوع بلوط و تغییر شرایط زیستگاه این جاندار از زیر صخره به محیطی بدون پوشش، لازم است تحقیقات گسترده ای برای بقا و تکثیر آن توسط دستگاه های تحقیقاتی و دولتی انجام شود.
سنگینی با بیان اینکه تحقیقاتِ منجر به حفظ و تکثیر این گونه نادر در ایران به درستی انجام نشده است، افزود: زیستگاه سمندر آبی در بانه جزو زیستگاه های ارزشمند و نادر است که در صورت سرمایه گذاری بخش تحقیقاتی، می تواند منبع ژنتیکی باارزشی برای ایران محسوب شود.
وی به زیبایی منحصر به فرد سمندر آبی و نقش آن در توسعه گردشگری و شکوفایی اقتصادی اشاره کرد و گفت: این گونه در کشورهای غربی با قیمت های بالایی خرید و فروش می شود که خرید و فروش نابهنجار آن منجر به سواستفاده شکارچیان شده و در کاهش این گونه با ارزش نقش بسزایی داشته است.
کاهش منابع آبی، آلوده کردن منابع آبی ناشی از فعالیت های انسانی، تغییر در دمای آب، از بین بردن زیستگاه های آن در اثر دخل و تصرف انسانی و شکار غیر قانونی به ویژه در ایام نوروز از مهمترین عوامل تهدید سمندر آبی، به گفته سنگینی است.
سنگینی یادآور شد: لازم است سازمان حفاطت محیط زیست علاوه بر آموزش های لازم در زمینه اهمیت و نوع رفتار با زیستگاه های این گونه جانوری، مطالعات جامعی در خصوص دامنه اکولوژیکی، عوامل تهدیدکننده، حفظ منابع آبی و حق آبه جریان های رودخانه را تدوین و در این راستا ضوابط و دستورالعمل هایی تدوین کند.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست بانه نیز با بیان اینکه سمندرها جزو دوزیستان هستند و مطابق آب و هوای هر منطقه متفاوت هستند، اظهار داشت: برخی از آنها در غار و برخی هم در حاشیه رودخانه ها و مناطق نمدار زندگی می کنند و تخم گذاری این گونه نادر کمیاب در آب انجام می شود.
رحمان رحیم پور افزود: سمندر آبی یا به اصطلاح محلی `بوکی کانی` و ` ماره زردله` در بسیاری از نقاط کردستان، آذربایجان غربی و کرمانشاه یافت می شود که بیشتر در آب زندگی می کند.
وی اظهار داشت: سمندر آبی کردستان بیشتر در زیر صخره ها، جاهای مرطوب و نمدار با پوشش گیاهی و علفزار، جنگل های بلوط و ارتفاعات زندگی می کند که به شدت در معرض خطر انقراض نسل قرار دارد و باید برای حفظ این گونه جانوری برنامه ریزی کرد.
رحیم پور با بیان اینکه تغییر زیستگاه سمندرهای باعث مرگ آنها می شود، اضافه کرد: برخی افراد این گونه کمیاب دوزیست را در آکواریوم نگهداری می کنند که با توجه به شرایط زیستگاهی، توان زندگی طولانی نداشته و در مدت کوتاهی می میرند.
وی گفت: سمندر آبی `بوکی کانی` در منطقه گرماب، سونج و کانی برد و در بسیاری از مناطق دیگر شهرستان بانه زندگی می کند اما شرایط زیستی برای این گونه جانوری بیشتر در این مناطق فراهم است.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست بانه با اشاره به تغذیه سمندر آبی از حشرات افزود: آلودگی محیط زیست، شکار با هدف فروش و نگهداری، تخریب زیستگاه، فرسایش خاک، سرریز شدن آبهای کشاورزی و کنترل بیولوژیکی حشرات از جمله عوامل تهدید کننده نسل سمندرهای آبی است.
رحیم پور اظهار داشت: با توجه به اینکه سمندرهای آبی در بانه به صورت پراکنده زندگی می کنند، اقداماتی برای حفظ این گونه کمیاب و نادر انجام نشده اما ضروری است که برای حفظ و جلوگیری از انقراض نسل این گونه از دوزیستان اقدامات اساسی انجام شود.
وی گفت: مهمترین اقدام برای حفاظت از سمندرهای آبی حفظ زیستگاه ها است اما در بسیاری از روستاها اطراف چشمه ها تخریب شده و آب چشمه به جاهای دیگر انتقال داده شده که این امر در انقراض این گونه جانوری نقش زیادی دارد.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست بانه افزود: جریمه قانون محیط زیستی برای شکار سمندرهای آبی 30 میلیون ریال است و دادگاه نیز بر اساس قانون جریمه ای برای آن در نظر می گیرد.
پراکنش سمندر آبی محدود به کشور ایران، عراق و ترکیه است که در فهرست سرخ طبقه بندی شده است.
سمندر آبی در کنترل بیولوژیکی آفات و حشرات و در زنجیره غذایی جانوران مانند خزندگان، پستانداران و پرندگان نقش بسزایی دارد.
شهرستان مرزی بانه با 158 هزار نفر جمعیت در 270 کیلومتری شمال غرب سنندج مرکز استان کردستان واقع است.