چاپ

عصرکرد- خشم نوعی عاطفه است که در انسان ها بیش و کم وجود دارد و در همه مراحل حیات با شدت و ضعف با آدمی همراه است، برخی از روانشناسان آن را به عنوان غریزه ای طبیعی در انسان می شناسند که دارای منشا زیستی و فیزیولوژیکی است و درجه ضعف یا شدت آن را به میزان ترشح غده های درونی می دانند، این حالت هر چند گاه یکبار در زندگی ما بروز می کند و موجب پدید آمدن دگرگونی در احوال رفتار و تنوع در زندگی می شود.

اداره هیجان ها ممکن نیست، مگر اینکه با هیجان های بنیادین مثل خشم، ترس، اضطراب، شادمانی، تعجب، اندوه، انزجار و عشق آگاه باشیم و همچنین از دانش کافی درباره سطوح هیجان، مراحل، تظارات جسمانی، عاطفی، شناختی و رفتاری آنها، هیجان های مثبت و منفی و شدت و وضعف آ نها برخوردار باشیم .

دکتر خلیل رنجبر اظهار کرد: شناخت هیجان ها به ما قدرت تحلیل و کنترل می دهد و هر قدر این شناخت بیشتر باشد به سوی مدیریت و کنترل عواطف و بهبود روابط بین فردی جلوتر رفته ایم و در مجموع، گام بزرگی در موفقیت زندگی خود در ابعاد گوناگون برداشته ایم.

وی افزود: با این توضیح، رو شن است که کنترل هیجان ها و استفاده مثبت از آن ها با بحث «هوش هیجانی» رابطه تنگاتنگ دارد، چرا که برخی از مهارت های تشکیل دهنده هوش هیجانی عبارتند از شناخت احساسات خود، کنترل احساسات، برانگیختن هیجانی، شناخت احساسات دیگران، تنظیم روابط با دیگران.

این روانشناس با بیان اینکه خشم یکی از نیرومندترین هیجان هاست، عنوان کرد: خشم همچون انباری از باروت، ممکن است با یک جرقه منفجر گردد و به آتشفشانی می ماند که با گدازه های خود، خانمان، روابط بین فردی و فرد را به آتش می کشد، اما اگر به مهار آن اقدام کنیم و مدیریت سازمان هیجان خود را به عهده بگیریم، می توانیم با سد آهنین صبر، تفکر عاقلانه و عاقبت اندیشی آن را کنترل کنیم و بیشترین سود را از روابط سالم بین فردی و سلامت تن و روان کسب کنیم.

وی ادامه داد: پس نگذاریم سیل این هیجان پر خروش مزارع سرسبز روابط اجتماعی، شغلی و خانوادگی را ویران کند و سقف خانه های سلامت جسمانی و روانی را پایین آورد و طعم تلخ ناکامی را به ما بچشاند.

رنجبر با اشاره به اینکه در اصطلاح روانشناسی تعاریف متعددی از خشم ارائه شده است، بیان کرد: طبق جامع ترین تعاریف، خشم یک واکنش هیجانی نسبتا قوی است، که در انواعی از موقعیت های (حقیقی و یا خیالی) همانند به بند کشیده شدن، مداخله بی مورد دیگران، ربوده شدن متعلقات و مورد تهدید یا حمله واقع شدن ظاهر می گردد و با برانگیختگی فیزیولوژیک و افکار ستیزجویانه همراه است و اغلب رفتارهای پرخاشگرانه به دنبال دارد.

وی در ادامه، ناکامی از رسیدن به هدف و پیش بینی ناکامی را دو عامل تسریع کننده بروز خشم دانست و گفت: خشم لزوما به پرخاشگری منتهی نمی شود، فرد ممکن است خشم خود را متوجه درون خود کند و یا ممکن است فقط با کمک وسایل کلامی خشم خود را بیرون بریزد.

فیزیولوژی خشم

این روانشناس افزود: یکی از عواملی که به ما کمک می کند تا در مدیریت خشم موفق باشیم، آگاهی از تظاهرات فیزیولوژیکی خشم است. برخی افراد چنان به این حالت هیجانی خو گرفته اند که خودشان نیز باور ندارند فردی خشمگین و تند خو هستند، بنابراین، شناخت این تظاهرات با اضهار نظر خواستن از دیگران و توجه به واکنش های دیگران در برخوردها و چگونگی استمرار روابط اجتماعی می تواند کمک خوبی باشد.

وی بیان کرد: خشم مثل دیگر هیجان ها، تظاهرات جسمانی و فیزیولوژیکی ویژه خود را دارد که از جمله می توان به ترشح هورمون آدرنالین، تسریع تنفس، افزایش ضربان قلب و فشار خون، متوقف شدن دستگاه گوارش، افزایش انرژی و گرمای بدن، سرکوب دستگاه ایمنی و ... اشاره کرد.

رنجبر عنوان کرد: یکی از فتیله های رایج منفجر کننده خشم در همه جای دنیا همان حس "درمعرض خطر بودن" است، این پیام نه تنها می تواند به وسیله تهدید بدنی آشکار به شخص مخابره شود، بلکه ممکن است توسط نوعی تهدید نمادین به حرمت نفس، از جمله مورد بی مهری و رفتار نا عادلانه قرار گرفتن، تحقیر شدن و مورد اهانت قرار گرفتن و از تعقیب هدفی مهم مایوس شدن ارسال شود.

وی تشریح کرد: این بر انگیختگی می تواند برای ساعت ها و حتی روزها ادامه یابد و مغز را در آمادگی مخصوص برای فعالیت و تحریک نگه دارد و همچون پایه ای اساسی باشد تا واکنش ها بتوانند با شتابی خاص شکل بگیرند. به طور کلی، این وضعیت آماده برای حرکت، به خوبی نشان می دهد چرا اشخاصی که قبلا بر اثر موضوعی ناراحت و عصبی بوده اند، آمادگی بیشتری برای خشمگین شدن مجدد دارند، هر نوع فشار رحی نیز با پایین آوردن آستانه خشم، موجب بر انگیختگی قشر غده فوق کلیه می شود.

رنجبر افزود: بنابراین، کسی که در محیط کار خود روز سختی را داشته است، آمادگی دارد که در خانه با کوچک ترین چیزی از کوره در رود، از جمله با سر و صدای زیاد بچه ها، در صورتی که در حالت عادی، همین سروصدا هرگز بدان حد قدرتمند نیست که واکنش منفی فرد را بر انگیزد.

علل برانگیزاننده خشم

این روانشناس با بیان اینکه از جمله عواملی که می توانند ما را در مدیریت خشم و استفاده بهینه از آن کمک کند، توجه به علل آن است، گفت: علل تحریک کننده خشم متعددند، اما کاملا جدا از هم نیستند، بلکه با هم تعامل و همپوشی دارد.

وی خاطرنشان کرد: برخی از این علل عبارتند از علل شناختی، علل رفتاری، اخلاقی، روان شناختی، اجتماعی، اقتصادی، طبیعی، وسوسه شیطان، و فیزیولوژیکی، شخصیتی، و ...

رنجبر در پایان یادآور شد: طبق نظر روانشناسان همه عوامل یاد شده موثرند، اما این بدان معنا نیست که که عواطف و احساسات ما از کنترل مان خارجند، چون انسان قادر به تغییر احساساسات خود است، آن ها معتقدند ریشه همه ناراحتی ها و آشفتگی ها در افکار غیر معقول است که همگی تقریبا یاد گرفتنی و اکتسابی اند.