چاپ

کرد آنلاین - الگوپذیریاز شیوه های اثرگذار تربیتی بوده و بر جان و دل فرزندان می نشیند. کودک در سال هاینخست زندگی، به طور همزمان از پدر و مادر، خویشان و هم بازی های خود الگوبرداری میکند. از این رو، لازم است پدر و مادر رفتار درست و سازنده ای را در برابر دیدگانکودک و نوجوان به نمایش گذاشته و الگوسازی مناسبی داشته باشند. به گزارشایسنا منطقه کردستان، شانزدهم مهر برابر با یازدهم اکتبر هر سال، روز جهانی کودکنام گذاری شده است؛ روزی که باید دیده ها را خوب گشود و این انسان های کوچک را بادقت بیشتری نگریست.
فرصتیمناسب تا افق بهتری را برای حل مسائل و مشکلات کودکان باز کنیم و با تحقیق دروظایف، حقوق و عوامل رشد و تعالی کودکان، آینده ای روشن برایشان رقم بزنیم. کودکانایران اسلامی، آینده سازان این مملکت و امیدهای روشن فردای این آب و خاک هستند؛کودکانی که در پرتو تعالیم روشنی بخش اسلام، رشد می یابند و سکّان کشتی فردای اینمرز و بوم را به دست می گیرن د.
کودک یکانسان است و هر انسانی به شخصیت خویش علاقه مند و نیازمند ارج گذاری است .
احترام بهکودک، یکی از عوامل مهم پرورش شخصیت او به شمار می رود. کودکی که مورد احترام وتجلیل قرار گیرد، بزرگوار، شریف و با شخصیت بار می آید و برای حفظ شخصیت خویش ازکارهای زشت پرهیز می کند.
کودکی کهمورد احترام پدر و مادر قرار گیرد، از رفتار آنان تقلید می کند و به دیگران و پدرو مادر احترام می گذارد. کودک، انسانی کوچک و قابل احترام است و از توهین و تحقیرآزرده خاطر می شود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید:«مبادا فردی از مسلمانانرا کوچک بشمارید و تحقیر کنید که کوچک آنان، نزد خدا بزرگ است.»
یکی ازدگرگونی های نیک در تعلیم و تربیت، توجه به اهمیت دوران کودکی است که شخصیت انساندر آن پی ریزی می شود. بسیاری از نابسامانی های روانی و اخلاقی انسان، از تربیتنادرست در دوران کودکی سرچشمه می گیرد.
دورانکودکی در برابر دوره های دیگر زندگی هم، نقش زیربنایی دارد. بسیاری از نگرش ها وارزش ها و نیز عادت ها و ویژگی هایی که در دوران کودکی در وجود کودک شکل می گیرد،در تمام مراحل زندگی باقی می ماند و بر آینده شخص اثر می گذارد.
حضرت علیعلیه السلام خطاب به فرزندش می فرماید: «بی تردید دل کودک، چون زمینی کشت نشده وآماده پذیرش هر بذری است که در آن افکنده شود. پس به تربیت تو شتافتم، پیش از آنکهدلت سخت شود و خاطرت به چیزی اشتغال یابد.»
تاثیربازی بر روان کودک
بازی، واژهشگفت انگیز و پر رمز و رازی است که جوهر زندگی و پنجره ای نو رو به دنیای کودک شمردهمی شود.
بازیافزون بر اینکه برای کودکان بسیار سرورانگیز و نشاط بخش است، مایه رشد استعدادها وعواطف آنان نیز خواهد شد. همچنین بازی جهت دار و سالم می تواند تفکر کودک را همرشد دهد.
پیامبرگرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید: «چه خوب است فرزند در خردسالی پرتحرکباشد، تا در بزرگسالی شخصیتی آرام و خویشتن دار بیابد».
بازی، ازعوامل مؤثری است که حس کنجکاوی و نوآوری کودک را برمی انگیزد و به رشد و گسترشتوان ذهنی او کمک می کند.
بازی،همچنین به حفظ سلامت جسمی و عصبی کودک کمک کرده و به پرورش اعضا و حواس او میانجامد. نیز بازی، فرصتی برای ابراز وجود و تخلیه هیجان ها و انرژی های اضافیدوران کودکی است .
محبت ودوست داشتن، خواست طبیعی کودک است؛
محبت ودوست داشتن، خواست طبیعی کودک است؛ زیرا او محیط گرم و اطمینان بخشی می جوید که درپرتو آن، استعدادهایش را شکوفا گرداند. نوازش و توجه پدر و مادر به کودک، به اواعتماد به نفس و شجاعت می بخشد و توان روحی اش را در برابر مشکلات بالا می برد.
اکسیرمحبت، داروی بسیاری از دردها و بیماری های جسمی و روحی کودک است. امام صادق علیهالسلام در این باره می فرماید: «خداوند انسان را به خاطر شدت محبت و دوستی بهفرزندش مورد لطف خویش قرار می دهد». پدر و مادر تنها مسئول غذا، پوشاک و بهداشتکودکان نیستند، بلکه آنان باید با آب حیات بخش محبت و عطوفت، مزرعه دل های کودکانرا آب یاری نمایند. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در این زمینه فرمودهاند: «فرزندانتان را بسیار ببوسید؛ زیرا هر بوسه، در بهشت برای شما درجه ای خواهدبود» .
لازم استدر مورد حساسیت ها و عواطف کودکان بیندیشیم و ببینیم آنها به چه مسائلی حساس اند واز چه رفتاری آزرده خاطر می شوند. باید با محبت و در عین حال صراحت، احساس خود رابا آنان در میان بگذاریم.
درک احساسکودک، سبب می شود که او به قدر و ارزش خود پی برد و همین احساس، اندک اندک به رشدشخصیت او کمک می کند. پدر و مادر و کسانی که با کودک سر و کار دارند، باید به طورجدی و با روی گشاده، به سخنان، اظهار نظرها و احساسات او گوش دهند. درک و همدلی باکودک، موجب تخلیه احساسات، آرامش روانی و کاهش فشار روحی او می شود .
الگوپذیریاز شیوه های اثرگذار تربیتی بر فرزندان است
الگوپذیریاز شیوه های اثرگذار تربیتی بوده و بر جان و دل فرزندان می نشیند. کودک در سال هاینخست زندگی، به طور همزمان از پدر و مادر، خویشان و هم بازی های خود الگوبرداری میکند. از این رو، لازم است پدر و مادر رفتار درست و سازنده ای را در برابر دیدگانکودک و نوجوان به نمایش گذاشته و الگوسازی مناسبی داشته باشند.
پایدارترینو خوشایندترین یادگیری ها، یادگیری غیرمستقیم یا مشاهده ای است. کودکان در موردرفتار الگوهای دلخواهشان، دل بستگی و کنجکاوی ژرفی دارند. ویل دورانت می گوید:«نخست خود را تربیت کنید، سپس به تربیت کودکان خود بپردازید.»
یکی ازنیازهای اساسی پدر و مادر در امر تربیت و پرورش اخلاقی کودکان، برقراری ارتباطسالم با آنهاست. ارتباط صحیح بین پدر و مادر و کودکان، نخستین و مهم ترین زمینهرشد و پرورش اخلاقی نونهالان است. راه مناسب آغاز دوستی با کودکان، کم کردن انتقاداز آنها و نیز به حداقل رساندن صحبت های منفی در مورد کارهای آنهاست. برای ایجادارتباط سالم با کودکان، فراهم آوردن زمان و فرصت های برنامه ریزی از مهم ترین شیوهها به شمار می آید.
وقت گذاریبرای به وجود آوردن روابط صحیح و سالم، از راهکارهای مهم تربیتی است
تشویق، ازمسائل مهم تربیت اسلامی و از بهترین شیوه های تربیتی کودک است. فرزندان از تحسین وتشویق لذت می برند و این از تمایلات فطری آنان سرچشمه می گیرد. کودک در پرتو تشویقیاد می گیرد که مشکلات و سختی ها را بر خود هموار سازد و در نتیجه، اعتماد به نفسمی یابد. تشویق، ایجاد انگیزه را برای انجام دادن کارهای شایسته به دنبال می آورد،استعدادهای درونی کودک را رشد می دهد و موجب تقویت روحی کودکان می شود.
زندگی بهطور طبیعی با خود مشکلاتی به همراه دارد و رسیدن به موفقیت، همواره به تلاش، تحملسختی ها و پذیرفتن پاره ای از محرومیت ها نیاز دارد. در طول تاریخ، کسانی هموارهموفق بودند که تحمل محرومیت ها برای رسیدن به هدف، برای آن ها کار دشواری نبودهاست . لازم استکودک نیز در مسیر زندگی، با پاره ای از مشکلات دست و پنجه نرم کند. امام کاظم علیهالسلام در این باره فرموده اند: «نیکو و مطلوب است که کودک را در سنین پایین، بهزحمت و رنج کار بیندازید تا در سنین بالاتر بردبار شوند و تحملشان افزون گردد».کودکانی که نازپرورده و رفاه زده بار می آیند، افرادی بی اراده، ناتوان، کم کار،راحت طلب و پرتوقع خواهند بود. خانواده هایی هم که در تأمین خواسته های فرزندانزیاده روی می کنند، ندانسته بذر ناکامی و ناتوانی را در ضمیر آنها می پاشند .
از مسائلمهمی که کودکان پیوسته درباره آن می پرسند، مسئله خداست. یکی از مسئولیت های بزرگپدر و مادر، آشنا کردن فرزند باخدا و آفریدگار جهان هستی است. والدین باید باالهام از مکتب اهل بیت علیهم السلام ، به زبان ساده و قابل فهم، فرزندان را با خداو نعمت های بی پایان الهی آشنا سازند. امام سجاد علیه السلام در مورد وظیفه پدرفرموده اند:«تو در خصوص سرپرستی فرزند خود مسئولیت داری که او را خوب تربیت کنی وپروردگارش را به او بشناسانی». برشمردن نعمت های الهی و از نیکی و بخشش او باکودکان سخن گفتن، مناسب ترین روش برای آشنا ساختن دل های آنان با پروردگار خویشاست .
مهر ومحبت، یکی از نیازهای اساسی انسان ها، به ویژه کودکان و نوجوانان است و فرزندان بهطور طبیعی نیازمند نوازش و مهرورزی هستند. بررسی های روان شناسان نشان می دهد کهمهرورزیدن به کودک، عامل مؤثری در رشد و سلامت روانی و شخصیت اوست و بی توجهی بهاین نیاز اساسی و طبیعی، بزرگ ترین دلیل ناهنجاری های روانی و دین گریزی آنان بهشمار می آید. اگر پدر و مادر و اطرافیان، دین را با چاشنی شیرین مهر بیامیزند، نهتنها فرزندان این شیرینی را هیچ گاه فراموش نمی کنند، بلکه به آموزش های دینی وانجام وظایف الهی مشتاق تر خواهند شد. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله دراین باره می فرماید: «وای بر فرزندان آخر الزمان از روش ناپسند پدرانشان، ازپدرانی که واجبات و تکالیف الهی را به فرزندان خود نمی آموزند و به امور ناچیزمادی برای آنان قناعت می ورزند؛ من از آنان بیزارم و آنان نیز از من بیزار خواهندبود ».
وفای بهعهد، وظیفه ای دینی و عقلی است که نسبت به دیگران به ویژه کودکان باید مورد توجهقرار گیرد. اگر ما به وعده های خود به کودکان مان عمل نکنیم، شخصیت فرزندان راتحقیر کرده و به آنان درس دروغگویی می آموزیم و با گفتار بی عمل خود، سخنانی را همکه در آینده خواهیم گفت، از پیش بی اعتبار می سازیم. پیامبر گرامی اسلام صلی اللهعلیه و آله می فرماید: «کودکان را دوست بدارید و به آنان اظهار محبت کنید. پس اگربه آنان وعده ای دادید، به آن وفا کنید؛ زیرا آنان روزی خود را در دست شما میبینند». با دادن وعده های توخالی، دریچه ای به روی فرزندان خود باز می کنیم کهنخستین ره آورد آن، پیدایش روحیه نفاق در کودکان است؛ زیرا کودکان بیشتر از رفتارپدر و مادر درس می گیرند تا سخنان آنان .
از وظایفاخلاقی پدران و مادران این است که بکوشند بین کودکان خویش بر اساس عدالت رفتارکنند. آنها هیچ گاه نباید پسر را بر دختر، یا به عکس، و یا فرزندی را بر فرزنداندیگر مقدم بدارند یا نزد بچه ها، یکی را بیش از همه مورد حمایت و محبت قرار دهند.اگر هدیه ای می آورند، برای همه بیاورند و اگر می بوسند، تمام بچه ها را ببوسند، وبین آن ها تفاوت بگذارند . مشخصاست که خود پدر و مادر هم از میوه تلخ این تبعیض ها بی بهره نمی مانند و اعتماد واطمینان بچه ها از آنان گرفته می شود. افزون بر این والدین با این عمل، آتش حسد،کینه و دشمنی را در بین کودکان شعله ور می سازند. پیامبراکرم صلی الله علیه و آلهدر این باره چنین می فرماید: «از خدا بترسید و بین فرزندانتان با عدالت رفتارکنید؛ همان گونه که دوست دارید به شما نیکی کنند ».
جنگ،بلایی خانمان سوز و برهم زننده آرامش و صلح است. در جنگ های دنیا، همه چیز ازطبیعت گرفته تا انسان ها، در معرض تهدید و آسیب هستند و به طور طبیعی، کودکان،بیشترین صدمه را از جنگ می بینند. عفریت جنگ، تمامی رؤیاهای کودکانه را از آنان میرباید و به جای آن مرگ، وحشت، آوارگی و ترس از دست دادن پدر و مادر را می نشاند.براساس آمارهای رسمی سازمان ملل، بیش از یک و نیم میلیون کودک دردهه گذشته جان خودرا از دست داده اند و میلیون ها کودک که بازماندگان این جنگ های خانمان سوز بودهاند، با زخم های عمیق جسمی و روحی به زندگی ادامه می دهند .
نخستینبذر رشد فردی و بنای شخصیت انسان، در بستر خانواده پاشیده می شود. کودک درخانواده، سخن گفتن را می آموزد، با ارزش های اخلاقی آشنا می شود و چگونگی برقراریرابطه اجتماعی با دیگران را فرا می گیرد.
خانواده،زیربنایی برای باورها، ارزش ها و نگرش های فرهنگی جامعه به شمار می آید و هرخانواده، آنها را به شیوه ای ویژه به کودک نشان می دهد.
بی تردیدشخصیت پدر و مادر، نگرش ها، طبقه اجتماعی و اقتصادی، مذهب، ویژگی های اعتقادی وخانوادگی، و نیز تحصیلاتی آنها، بر فرزندان تأثیر فراوان بر جای خواهد گذاشت.
یکی ازحقوق مسلم کودک که اولیا و مربیان در برابر آن مکلف و مسئول اند، برخوردار ساختنکودک از مزایای آموختن و کشاندن او به سوی ارزش های پاک در پرتو اهداف عالی انسانیاست.
یادداشت از مهرداد زرینگل
منبع: تربیت کودک، علی صفایی
انتهای پیام