چاپ

عصر کرد - هفته نامه سیروان در هزارمین شماره خود به تاریخ شنبه 17 شهریور در یادداشتی به قلم شادی لاهور پور کارشناس محیط زیست به وضعیت جنگل های زاگرس که بخشی از آن در استان کردستان واقع شده و لزوم حفاظت از آنها پرداخته است.
در این یادداشت آمده است: 14 میلیون و 300 هزار هکتار از وسعت 164 میلیون هکتار مساحت ایران اراضی جنگلی است که در این میان جنگل های زاگرس با 6 میلیون هکتار بیشترین سطح جنگل را به خود اختصاص داده و طبق آمار حدود 40 درصد آب تولیدی کشور مدیون جنگل های زاگرس است.
جنگل های زاگرس واقع در غرب کشور، اکوسیستم‌ های طبیعی با ارزشی هستند که در آنها تنوع بالایی از گونه‌های گیاهی و جانوری وجود دارد.
متاسفانه این جنگل ها در حال حاضر بدلایل مختلفی از جمله تبدیل اراضی، بهره برداری بی رویه، چرای زود هنگام دام و چرای بی رویه و موارد دیگر اوضاع مساعدی نداشته و هر روز که می ‌گذرد از کمیت و کیفیت گونه‌ های گیاهی و جانوری آن کاسته می شود.
اهمیت جنگل های زاگرس تنها در سطح ملی مطرح نیست بلکه به دلیل اینکه در واقع به عنوان یک کمربند حفاظتی از طوفان‌های شن که از دیگر کشورها وارد ایران می ‌شود، عمل می ‌کند و از بیابانی شدن این سرزمین جلوگیری می کند، در سطح بین المللی حائز اهمیت است.
عوامل زیادی این جنگل ها را مورد تهدید قرار داده اند که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:
گرد و غبار: در واقع این مهمان ناخوانده با ایجاد اختلال در عمل فتوسنتز، فرآیند متابولیسمی گیاه را مختل کرده و کاهش بارندگی و دما نیز باعث می‌شود درخت روز به روز ضعیف تر شده و به سادگی در معرض بیماری ‌های مختلف و نابودی قرار گیرد.
تغییر اقلیم: گیاهان در شرایط طبیعی می‌ توانند با روند وسیعی از استرس ها و تهدیدات اعم از باکتری ها، قارچ ها، بیماری‌ ها و حتی آفات مقابله کنند ولی متاسفانه در سال های اخیر به دلیل تغییرات اقلیمی که در سراسر جهان رخ داده جنگل های زاگرس نیز تحت تاثیر قرار گرفته و از نظر فیزیولوژیکی ضعیف شده اند.
تردد دام: در بسیاری از مناطق بویژه در مجاورت روستاها و ارتفاعات پایین بدلیل ترددهای بسیار زیاد دام و انسان، پوشش گیاهی به کلی از بین رفته و خاک را در معرض کوبیدگی و فرسایش شدید قرار می ‌دهد در بعضی از مناطق گونه‌های گیاهی حتی فرصت استقرار را نیز نداشته و در صورت استقرار در فصل بهار به جهت چرای زودهنگام به مرحله بذردهی نمی ‌رسند.
ادامه چنین روندی، انهدام کلی پوشش گیاهی در این مناطق را بدنبال دارد و بدنبال آن، نابودی پوشش ارتفاعات بالا و مناطق دوردست را نیز شاهد خواهیم بود.
به نظر می‌ رسد بذر پاشی گونه ‌های بومی در این مناطق و کمک به رویش مجدد، تا حد زیادی به بهبود وضعیت کمک خواهد کرد.
چرای بی رویه دام: یکی از گونه ‌های درختی شاخص جنگل های زاگرس، بلوط است، رشد و تکثیر درخت بلوط توسط دانه‌های آن است این دانه ‌ها توسط سنجاب ها یعنی باغبانان طبیعت؛ در زمین مخفی می شوند و پس از مدتی جوانه زده، رشد می کنند و استقرار می ‌یابند.
متاسفانه در برخی مناطق بدلیل وجود دام زیاد در عرصه‌های جنگلی این جوانه ‌ها خورده می ‌شوند و فرصت استقرار نمی ‌یابند.
آتش سوزی‌های عمدی و غیر عمدی: آتش سوزی در عرصه این جنگل ها، سبب مرگ بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری و از بین رفتن لاشبرگ‌ ها و مواد آلی خاک شده و سبب تخریب چرخه‌های عناصر موجود در یک اکوسیستم می ‌شود که در نهایت مرگ اکوسیستم جنگلی را به همراه دارد.
آتش سوزی هزینه‌های زیادی بدنبال دارد که می ‌توان هم از جهت خاموش کردن و هم از جهت استقرار مجدد پوشش گیاهی بعد از آتش سوزی آن را مورد مداقه قرار داد.
در بسیاری اوقات فجایع بزرگی بخاطر حضور دیر هنگام ماموران در محل آتش سوزی بوجود می ‌آید بطوریکه پیش بینی می ‌شود چنانچه قبل از گسترش آتش سوزی در سطوح وسیع بتوان در محل حاضر شد بطور قطع از ایجاد آتش سوزی وسیع جلوگیری خواهد شد.
لازمه این کار استقرار برجک‌ها و اتاقک‌ های نگهبانی و دیده بانی در مناطق مستعد آتش سوزی است.
گشت و کنترل و پایش مداوم جنگل در فصولی که پوشش گیاهی خشک است می ‌تواند بدون شک تا حد زیادی آتش سوزی و وسعت آن را کاهش دهد.
مطمئنا استقرار چنین ایستگاه‌هایی بسی کمتر از مجموع هزینه‌های خاموش کردن آتش می‌ باشد همچنین با ایجاد این ایستگاه ها می ‌توان از سایر مواردی که می ‌تواند تهدید جنگل را بدنبال داشته باشد مثل چرای بی رویه و چرای زود هنگام دام، سرشاخه زنی و. . . جلوگیری کرد و به افراد خاطی تذکر داد و در صورت ادامه روند با متخلفین به صورت قانونی برخورد کرد.
عوامل فوق الذکر برخی از عواملی هستند که می تواند در نابودی جنگل‌های زاگرس تأثیرگذار باشد اما قطعا، نجات بخشی جنگل ها با برنامه ریزی میسر خواهد بود.
اشتغال زایی در داخل روستاهای منطقه، احداث جایگاه های سوخت و سیلندر پرکنی به جای بوته کنی و تبدیل کردن این سرمایه‌ها به سوخت گرمایی، جلوگیری از پیشروی در قطع و تخریب جنگل های غرب، کمک به تامین علوفه دام در فصل زمستان برای جلوگیری از سرشاخه زنی درختان جنگلی، مشارکت عمومی مردم در توسعه کشت گیاهان دارویی، استفاده از کشت‌های تلفیقی آگروفارستری در منطقه توسط بومیان، آگاه سازی و اطلاع رسانی و تشکیل کلاس‌های آموزشی پیشگیری از وقوع و گسترش آتش سوزی، توسعه صنعت گردشگری و اکوتوریسم در منطقه و امرار معاش ساکنان با این صنعت به جای فشار آوردن به جنگل، قرق جنگل ها در زمان های مشخص، ایجاد برجک‌ها و ایستگاه های دیده بانی و.... همه و همه می ‌تواند در نجات این سرمایه و نعمت خدادادی یاری رسان باشد.
در خاتمه جا دارد یادی نماییم از عزیزانی که جهت نجات این اکوسیستم‌ ها می ‌کوشند و به هر عنوان نقشی در بقای این سرمایه ملی دارند، همچنین از چهار عاشق و شیدای جنگلهای بلوط مریوان (شهیدان شریف باجور، امیدحسین زاده، محمد پژوهی و رحمت حکیمی نیا) که در راستای نجات درختان و جانداران گرفتار در آتش، پروانه وار پر کشیدند، خود سوختند تا این جنگل ها نسوزند، نام و یادشان گرامی و جاودان!
منبع: هفته نامه سیروان