چاپ

کردانلاين- يلدا و مراسمي که در نخستين شب زمستان و بلندترين شب سال برپا مي شود، سابقه اي چند هزار ساله دارد و از رسوم ويژه آريايي ها است.
مردمان ايران زمين در گذشته هاي دور، تاريکي را مظهر اهريمن مي دانستند و به دليل آنکه شب يلدا بلندترين شب سال بود بنابراين اين شب را نحس و بد يمن مي‌شمردند و براي رفع اين نحوست، آتش روشن مي کردند، گرد هم جمع مي‌شدند و خوان گسترده اي تدارک مي ديدند.
اين رسم هم اکنون نيز به تبعيت از فرهنگ آبا و اجدادي همچنان در ميان مردم برقرار است و اقوام مختلف ايراني، هرکدام به نوعي آن را گرامي مي دارند.
اگر چه با ورود علم و فناوري به کشور و از جمله استان کردستان، فرهنگ و آداب و رسوم گذشته تا حدودي کمرنگ شده است اما هنوز هم برخي از آنها، مانند شب يلدا جايگاه خود را از دست نداده است و مردم به بهانه اين شب دور هم جمع مي شوند.
مردم در کردستان روز آخر پاييز شور و هيجان خاصي دارند و بانوان کُرد در اين روز با تدارک ديدن شام، خود را براي پذيرايي از مهمانان شب چله آماده مي کنند.
معمولا زنان سنندجي يا چند ماه قبل، `کاله ک تُورش` ( خربزه ترش) را در سرکه بار مي گذارند تا براي شب يلدا آماده مصرف شود و يا در آخرين روز پاييز، آن را از بازار تهيه مي کنند.
همچنين چند روز قبل از شب يلدا، خانواده ها، ميزبان و محل گرد آمدن شب چله را مشخص مي کنند که به طور معمول، محل جمع شدن نيز، خانه پدر يا پدربزرگ است.
معمولا غذاي شب چله در کردستان، دُلمه برگ مو و کلم است که گوشت يا قيمه نيز لابلاي آن مي گذارند و سفره اين شب را با دوغ و روغن محلي، رب انار، شيره انگور و کاله ک تورش، رنگين مي کنند.
بعد از صرف شام، «کالَه ک تورش» را برش داده و ميل مي‌کنند زيرا بعد از خوردن غذاي چرب و سنگين شب چله، صرف اين خربزه‌ي ترش، هضم غذا را آسان کرده و باعث مي‌شود بقيه‌ شب نيز بتوان از تنقلات متنوع و ميوه‌هاي رنگارنگ شب چله استفاده کرد.
همچنين اگر خانواده‌هايي وجود داشته باشند که استطاعت مالي براي برگزاري اين مراسم نداشته باشند، از طرف همسايه ها برايشان شام برده مي‌شود که به آن `کاسه هاوسا` ( کاسه همسايه) گفته مي شود.
بعد از صرف شام شب چله، بزرگان فاميل داستان ها و افسانه هاي قديمي را براي جوانتر و اعضاي فاميل بازگو مي کنند که پند و اندرزهايي نيز در خلال آن وجود دارد.
از ديگر برنامه هاي اين شب، انجام برخي بازي‌هاي محلي است که مشهورترين اين بازي‌ها در کردستان «گوروابازي» يا جوراب بازي است.
در اين بازي دسته جمعي که شرکت کنندگان به 2 گروه تقسيم مي‌شوند و داراي هيجان بسيار زيادي است و به اين صورت است که يک نفر از اعضاي يکي از گروه ها، در حاليکه بقيه نگاه مي کنند، سکه اي را به طور ماهرانه داخل يکي از جوراب ها مخفي مي کند و اعضاي گروه رقيب نيز بايد حدس بزنند که سکه داخل کدام جوراب گذاشته شده است.
البته بايد به اين نيز اشاره کرد که برنامه هايي مثل جوراب بازي(گوروا بازي) در شهرها بسيار کم رنگ شده و اين بازي در روستاها بيشتر معمول است.
سپس نوبت به خوردن تنقلات و خشکبار مي‌رسد که انجير خشک، قيسي، هسته‌ زردآلو که همراه با سماق حرارت ديده، توت خشک، تخمه بو داده کدو، مغز گردو و گندم برشته که با شيره گز مخلوط شده و به صورت گلوله‌هاي کوچکي درآمده از جمله‌ خشکبارهاي شب چله است.
بعد از آن نوبت به خوردن ميوه مي رسد و ميوه‌هاي شب چله در کردستان شامل هندوانه، سيب، گلابي، به، انار و خيار است.
اين را هم بايد ذکر کرد که هندوانه از جمله ميوه هاي ضروري شب چله است؛ زيرا خوردن آن به نوعي وداع با فصل گرما و پيشوازي از زمستان و واکسينه شدن در مقابل سرما است.
از رسم‌هاي جالبي که در اين شب در کردستان رايج است مي‌توان به خوانچه بردن از طرف خانواده‌ پسر براي نامزدش، نام برد.
در اين خوانچه‌ها بايد تمامي موارد ذکر شده در بالا از شام گرفته تا خشکبار و ميوه را براي خانواده‌ عروس ببرند به صورتي که آن شب، نيازي نباشد خانواده‌ عروس براي برگزاري شب چله، اقدامي کنند.
همچنين در سنندج رسم است غير از دلمه، رشته پلو نيز در خوانچه‌ها گذاشته شود و علاوه بر اينها، هديه‌اي گران‌بها نيز که معمولاً پارچه يا قطعه‌اي طلا است، براي عروس خانم برده مي شود.
البته اين را هم بايد گفت که آداب اين شب در روستاها اندکي با شهرهاي استان تفاوت دارد ولي در کل، نوع غذا و خشکبار و تنقلات تقريبا شبيه به هم است.
به هرحال جدا از آداب و رسوم اين شب در نقاط گوناگون، فلسفه اصلي شب چله، جمع شدن خانواده‌ها در کنار هم و رفع کدورت ها است زيرا با توجه به دور شدن خانواده ها در جامعه امروزي، چنين رسومي، فرصت و بهانه اي مناسب براي ديدار اقوام و نزديکان است.