چاپ

کرد آنلاین - سنندج - لهجه های متفاوت زبان کُردی در استان کردستان در محافل رسمی تر به ندرت بکار می رود و برخی نیز توسط خود مردم در حال به حاشیه رفتن است ولی گرایش به لهجه سُورانی نسبت به اردلانی روبه افزایش است.
فرهنگ مجموعه پیچیده‌ای از باورها، رفتارها، زبان، هنرها، قوانین، اخلاقیات، عادات و هر چه که فرد از جامعهٔ خویش فرا می‌ گیرد، تعریف می ‌کند، زبان بخش مهمی از فرهنگ را تشکیل می دهد چون بسیاری از همان خصیصه های یک فرهنگ از طریق آن حفظ و به نسل بعدی هر جامعه خاص منتقل می شود.
کُردی هم یکی از زبان های مهم و غنی کشور است که لهجه ها و زیر لهجه های متفاوتی دارد و به اعتقاد صاحبنظران فرهنگ و زبان شناسان همین غنای این زبان است که اهمیت خاصی به آن داده است.
2 لهجه کرمانجی و سُورانی به مرجع و اصل در این زبان تبدیل شده و در محافل، همایش ها بویژه در رسانه ها از این 2 لهجه برای سخن گفتن بهره گرفته می شود.
همین غلبه این 2 لهجه از زبان کُردی بر دیگر لهجه های آن موجب شده تا حدودی آن لهجه ها به حاشیه بروند و این به حاشیه رفتن می تواند در گذشت زمان موجب کوچک تر شدن گستره بهره گیری از آنها و در نهایت نابودی لهجه شود.
لهجه اردلانی و زیر لهجه سنه ای (سنندجی) آن از جمله لهجه هایی هستند که تحت تاثیر این هژمونی (فرا دستی و سلطه) 2 لهجه اصلی )پ(کرمانجی و سُورانی) قرار گرفته اند.
در بسیاری محافل و آیین ها در شهر سنندج، مجریان برنامه ها به لهجه سُورانی صحبت می کنند و کار به جایی کشیده که برخی مهمانانی که در آن مراسم ها برای سخنرانی پشت تریبون می روند از اینکه نمی توانند همچون مجری برنامه با لهجه سُورانی صحبت کنند ابراز ندامت کرده و عذرخواهی می کنند!
در مواردی هم دیده شده تاثیر این هژمونی باعث شود برخی از مهمانان ترجیح دهند به جای کُردی اردلانی به زبان فارسی حرف بزنند.
شبکه استانی سیمای مرکز کردستان نیز تحت تاثیر این موضوع قرار گرفته و با اینکه در استان اقلیت به لهجه سُورانی صحبت می کنند اما بسیاری از برنامه های این شبکه به این لهجه است!
در حالیکه گستره تاثیر این شبکه به خارج از استان هم بست پیدا کرده و این می تواند دلیلی باشد که سُورانی در این شبکه بیشتر استفاده شود اما باید دیگر لهجه ها و گویش های غالب این استان نیز مورد توجه قرار گیرند که این موضوع در رادیو سنندج بهتر لحاظ می شود.
معاون اخبار و اطلاعات صدا و سیمای مرکز کردستان در ارتباط با کاربرد بیشتر لهجه سُورانی در برنامه های شبکه استانی گفت: نبود فرهنگستان در زبان کُردی که لهجه ای معیار را تعریف کند کاملا حس می شود چون اگر لهجه ای معیار داشته باشیم، می دانیم مبانی چیست.
علیرضا خوش گفتار اضافه کرد: شاید مرکز، کردستان شناسی بتواند مبنا و معیاری را تعریف کند که مردم عادی در صحبت های خود از آن استفاده کنند و فرهیختگان قوم هم نسبت به آن احساس بدی نداشته باشند.
وی یادآور شد: نیاز به مجموعه ای همچون فرهنگستان در این ارتباط وجود دارد که این زبان را پاس بدارد و تولید محتوایی کند که مردم آن را بفهمند.
خوش گفتار افزود: باید یک پژوهشی صورت گیرد که آیا همه کُرد زبانان لهجه سُورانی را بطور کامل متوجه می شوند چون برخی از مخاطبین بخش خبر شبکه کردستان با ما تماس می گیرند و اطلاع می دهند که معنی برخی از واژه های این لهجه را متوجه نمی شوند.
وی با اشاره به اینکه فرهنگ یک پویایی دارد و نماد این پویایی، زبان است که مستمر خود را نوسازی می کند، گفت: ناخواسته در مسیر جهانی شدن قرار گرفته ایم که بر زبان هم تاثیر می گذارد لذا تلاش شده از طریق رسانه های محلی این جهانی شدن جبران شود پس این رسانه ها باید به لهجه های محلی هم برنامه داشته باشند.
معاون اخبار و اطلاعات صدا و سیمای مرکز کردستان یادآور شد: شرط توفیق رسانه های محلی وجود ساختار و سازمانی است که مسیر را روشن کند و همچون پشتیبانی برای این رسانه ها باشد.
وی استفاده از لهجه سُورانی در خبرها را شرایط خاص خبر و مکتوب بودن آن دانست و گفت: چون بیشتر متون کُردی به سُورانی است ناخودآگاه گویش به این لهجه به یک مبنا تبدیل شده است.
یکی از مدرسان زبان کُردی در سنندج در رابطه با این موضوع گفت: باید مراقب حفظ دیگر لهجه های کُردی باشیم بنابراین از اهل قلم انتظار می رود با این لهجه بنویسند و کار کنند.
عدنان برزنجی وجود نشریه ای به عنوان مثال به لهجه اردلانی را در کردستان ضروری دانست و افزود: توجه جدی به یک لهجه همچون اردلانی و صحبت کردن افراد به آن به محافظت از این لهجه ها کمک می کند.
وی به خصوصیات زیرلهجه سنه ای نیز اشاره کرد و یادآور شد: این لهجه آمیخته ای از سُورانی و هورامی و نزدیک ترین لهجه به هورامی محسوب می شود.
برزنجی با اشاره به اینکه اردلانی دریچه لهجه هورامی به لهجه سُورانی است، گفت: لیلاخی، دیواندره ای، چم شار و سنه ای زیرلهجه های اردلانی محسوب می شوند.
اظهارات این کارشناس زبان اهمیت هر لهجه و حتی زیرلهجه های آن را نشان می دهد و پرواضح است که تعدد، غنا و تفاوت است که یک فرهنگ را می سازد و حفظ این تعدد و غنا از اهمیت خاصی برخوردار است.
کردستان استانی فرهنگی شناخته می شود و زبان وظیفه سنگینی در فرهنگ این استان بر عهده دارد، در درجه اول حفظ یک فرهنگ بویژه زبان هر منطقه و جامعه بر عهده تک تک افراد آن جامعه است چون اگر خود افراد جامعه به زبان و فرهنگ خود بی توجه باشند یا در مقابل دیگر فرهنگ ها آن را کوچک بشمارند مطمئنا آن فرهنگ دوام زیادی در مقابل تهاجم ها نخواهد آورد.
بنابراین تک تک آحاد جامعه باید این خودباوری را داشته باشند و زبان و فرهنگ خود را کمتر، کوچک تر و ناقص نشمارند چرا که هر فرهنگ و زبانی خصوصیات خاص خود را دارد.