چاپ

کرد آنلاین - هفته نامه چیا در شماره 27 روز شنبه 16 دی ماه خود در مطلبی به قلم ناصح قادری با عنوان عملکرد شهروندان محیط‌ گرا در زمستان اقلیمی به تاثیر اقدامات مردم در کاهش آلودگی ها در فصل مستان پرداخته است.
در این مطلب آمده است: 2 نوع فصل از نظر موقعیت زمانی وقوع پدیده‌های سرما و گرما قابل تعریف هستند، فصول تقویمی و فصول اقلیمی که منظور از فصول تقویمی فصولی است که به موجب تاریخ تقویم کشور شروع و خاتمه می ‌یابند.
مثلا فصل زمستان تقویمی به بازه زمانی اول دی تا آخر اسفند هر سال گفته می ‌شود اما آغاز و پایان فصل زمستان اقلیمی لزوما از نظر تاریخ وقوع منطبق با بازه زمانی تقویمی نیست بلکه در تعریف فصل زمستان اقلیمی بازه‌ای زمانی است که آغاز آن مصادف با استقرار توده‌های هوای پرفشار سرد معمولا سیبریایی است که ضمن ایجاد پایداری در هوا، هوای مناطق را سرد می کند.
این توده پوشش هوا به سمت عرض‌های پایین گسترش می‌ یابد و پایان آن منطبق بر زمانی است که این پوشش هوا از منطقه مورد نظر رخت بربندد.
در زمستان اقلیمی غالبا هوا راکد و پایدار است و بدلیل این پایداری پتانسیل آلودگی هوا افزایش می‌ یابد و هر گاه در اثر پایداری هوا پدیده وارونگی رخ دهد هوا فضای محبوس در گنبد گازی حول وارونگی بشدت آلوده می‌ شود و تا حد کشندگی، هوا آلوده می ‌شود.
معمولا در شرایط اینورژن پدیده مه دود نیز بروز می ‌نماید و هوای مناطق تحت این پدیده‌ها سلامت ساکنان را تهدید می‌ کند.
در شرایط عادی در جو، با افزایش ارتفاع دمای هوا کاهش می‌ یابد، هوای سرد سنگین می شود و به مناطق ارتفاع پایین ‌تر نشست می کند و هوای گرم سطح زمین صعود می ‌کند.
به این ترتیب تلاطم و صعود هوا باعث اختلاط لایه‌های هوا می ‌شود، گازهای موجود در هوا اختلاط می ‌یابند و توزیع گازها و آلودگی تقریبا در بیوسفر متعادل می‌گردد اما در شرایط اینورژن در ارتفاع خاصی از تروپوسفر اتمسفر طبق روال عادی با افزایش ارتفاع، دمای هوا کاهش نمی ‌یابد بلکه هوای گرم در بالا قرار می‌گیرد و شرایط برای صعود و اختلاط هوا فراهم نیست، هوای محبوس زیرین آلوده و آلوده تر می‌شود.
علی الاصول در فصل زمستان اقلیمی هوا سرد می‌شود و طبق روال هر سال آلودگی هوای مناطق شهری در برخی از کشورهای جهان به عنوان پدیده‌ای زیان بار ساکنان مناطق شهری را تحت اثرها و پیامدهای نامطلوب خود قرار می‌دهد، عده‌ای را راهی بیمارستان می‌کند و عده‌ای نیز بدلیل اختلالات قلبی و تنفسی در نبرد با مرگ مغلوب می‌شوند.
خسارات آلودگی هوا در دنیا فراوان است و در کشورهایی که توسعه ناموزون و غیر متکی بر قابلیت‌های منطقه‌ای و آمایش سرزمین دارند، بیش از سایر نقاط است.
به گفته معاون وزیر بهداشت، ارزش مالی انواع خسارت ناشی از آلودگی هوا در ایران 34 هزار میلیارد تومان است (خبر شبکه یک سیما، تاریخ 27/9/1396).
بطور کلی کیفیت هوا تابع گازهای موجود در هوا و میزان این گازها است هرگاه نسبت این گازها به هم بخورد، باعث اختلال در فیزیولوژی انسان، جانوران، گیاهان و کاهش راندمان انسان، جانوران و حتی صنایع و ماشین‌آلات می‌ شود. مهمترین گازهای طبیعی موجود در هوا عبارتند از ازت، اکسیژن، دی اکسید کربن به علاوه مقادیری از گازهای دیگر و منواکسید کربن که هرگاه نسبت و مقدار این گازها از حد متعادل بگذرد آلودگی هوا را باعث می‌ شود.
در فصل‌های بهار و تابستان بدلیل افزایش طول روز و تابش خورشید، تغییرات جوی، فعالیت درختان و گیاهان، سکون و رکود جوی حاکم نیست و اگر چه در اواخر بهار و در کل تابستان هوای ایران تحت تاثیر پرفشار جنب حاره‌ای است اما تغییرات و جابجایی لایه‌های جوی و به تبع آن تصفیه، پالایش و اختلاط هوا مانع تشکیل سلول‌های بزرگ آلودگی ساکن بر مناطق شهری و صنعتی می‌شود و در مقایسه با زمستان در شرایط یکسان تهدید خطر آلودگی کمتر است.
در فصل زمستان تحت تاثیر اینورژن در لایه‌های تروپسفر اتمسفر، اختلاط و سیرکولاسیون هوا در برخی مناطق و در زمان سکون و پایداری هوا متوقف می‌شود.
این پدیده در مناطق شهری و صنعتی بحران آلودگی را شکل می‌دهد در زمستان اقلیمی دوره استیلای پرفشار سرد بر جو از یک طرف شرایط برای انجام اینورژن بیشتر است و از طرفی نقش انسان و شرایط فعالیت و حیات در این فصل، شرایط را برای شکل‌ دهی آلودگی تشدید می‌کند.
البته نعمت بارش که در پاییز و زمستان وجود دارد باعث پالایش هوا و اختلاط آلودگی می‌شود اما منواکسیدکرین با وجود بارش هم از بین نمی ‌رود.
منواکسیدکربن حاصل احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی است و چون در آب باران حل نمی‌شود با بروز بارندگی هم باقی می‌ماند و تنها حرکت مکانیکی هوا از طریق اختلاط و افزایش تراکنش و توزیع در لایه‌های هوا غلظت آن را کاهش می‌دهد، پس توجه به زمستان اقلیمی از نظر آلودگی هوا و از 2 منظر حاکمیت هوای پایدار و ساکن سرد که پیش نیاز بروز پدیده وارونگی دما است و افزایش میزان دی‌اکسیدکربن و منواکسیدکربن در اثر افزایش مصرف سوخت‌ های فسیلی در این فصل مهم است.
به علاوه نیاز به استفاده از خودرو در زمستان افزایش می‌یابد و تحت تاثیر سرما پنجره‌ها و کانال‌های تهویه هوا در منازل، مدارس و کارگاه‌ها و کارخانجات بیشتر مسدود هستند و در محیط‌ های بسته غلظت گاز دی اکسیدکربن نیز بیشتر از فصل تابستان است.
پژوهش ‌ها نشان داده‌اند بعنوان مثال در 92 درصد کلاس ‌ها غلظت روزانه دی ‌اکسیدکربن بیش از یک هزار قسمت در میلیون بوده ‌است.
در ممجوع سرعت تردد خودروها در مناطق شهری در فصل سرد کمتر، توقف خودروهای روشن بیشتر و مدت روشن ماندن خودرو و مصرف سوخت بیشتر و راندمان ماشین از لحاظ مصرف و کارآیی بنزین کاهش می ‌یابد.
در تهران صنعتی که بوسیله صنایع پیرامونی محاصره شده است، نقش خودرو در آلودگی هوا از 70 درصد تا 88 درصد در زمان های مختلف متفاوت است اما در سنندج و شهرهای غیر صنعتی مناطق غرب، بدلیل صنعتی نبودن سهم خودرو در آلودگی بیشتر است.
نتیجه می‌گیریم در زمستان اقلیمی که معمولا از اواخر آذر ماه شروع می‌شود پتانسیل آلودگی هوا افزایش می‌یابد و برای کاهش این آلودگی و پیامد آن بر سلامت و زندگی مردم و محیط زیست ناچاریم اقدامات زیر را انجام دهیم؛
1- اولویت دهی استفاده از وسایل نقلیه جمعی و عمومی، همچون اتوبوس و تاکسی
2- استفاده کمتر از خودرو از طریق مدیریت زمان و اختصاص زمان بیشتری برای رفتن به محل کار و برگشت بدون خودرو.
3- استفاده گروهی اعضای خانواده، همکاران و دوستان از خودرو و استفاده کمتر از خودرو به صورت تک سرنشین.
4- عدم استفاده از خودرو در رفتن به مهمانی‌ها و قرار ملاقات‌های دارای مسیرهای کوتاه.
5- تنظیم موتور خودرو در آغاز فصل سرما و انجام سرویس‌های لازم.
6- کاهش دمای هوای محیط کار، کلاس و محیط زندگی به حدود 19-21 درجه سانتیگراد.
7- عادت گیری و عادت دهی فرزندان به استفاده از پوشاک و لباس بیشتر و گرم‌تر در زمستان بجای ایجاد محیط گرم‌تر می تواند در کاهش دمای هوای محیط کار و زندگی به افراد کمک کند.
8- سرویس و کنترل کارکرد مناسب وسایل گرمازای منازل، ادارات، مدارس و کارخانجات.
9- خودداری از آتش زدن زباله‌ها، مواد پلاستیکی و اشیا و اجسامی که غالبا سیمای شهر را نیز دودآلود می‌کنند.
و در آخر ابتکار عمل خود شما خوانندگان و شهروندان به انجام اقداماتی که مانع ایجاد و تشدید آلودگی می شود نیزدر کاهش آلودگی هوا بسیار موثر است.