ايران يکي از سه قطب مهم صنايع دستي آسيا و جهان است. قدمت و ديرينگي سرزمين ما و گستردگي و ژرفاي فرهنگ آن را صنايع دستي متنوعي پديد آورده است که شايد در جهان بي‌مانند باشد.
ايران اسلامي به دليل داشتن قوميت‌ها، تيره‌ها و فرهنگ‌هاي گوناگون، همواره بستر و زمينه‌اي مناسب براي عرضه، نمايش هنرها و صنايع دستي بوده است.
ارزش کاربردي صنايع دستي با وجود دگرگوني زندگي آدمي و گسترش زندگي مدرن همواره پابرجا بوده تا جايي که انسان امروزي که در تنگناي زندگي ماشيني و صنعتي گرفتار شده است، چه بسا بتواند آرامش و آسودگي روزانه خود را در دست ساخت‌هايي جست‌وجو کند که قدمت آنها به ديرينگي زندگي او مي‌رسند و جلوه‌گاه نيروي آفرينش‌گر و خلاقيت تحسين برانگيز آدمي به‌شمار مي‌روند.
صنايع دستي، آنجايي که پيوندي زيبا بين صنعت و دست در واژه‌ها مي‌آفريند، بي‌توجه به اينکه در آن دم که صنعت آشناي انسان شد کم‌کم با دست بيگانه شد، اين صنعت حاصل دستان هنرمند مردمان ديارهاي مختلف ايران زمين است و پيوند عميق دو واژه «صنعت و دست» را به خوبي روايت مي‌کند.
صنايع دستي در کردستان نيز قدمتي ديرينه دارد، از گذشتگان تا به امروز دستان زنان و مردان کرد زيبايي مي‌آفرينند.
يکي از ويژگي‌هاي کردستان تنوع صنايع دستي و زيبايي آن است که شهرت علمي دارد و در اين ميان فرش و قاليچه آن از همه مهم‌تر و پر آوازه‌تر است.
صنعت دستي قاليبافي از رايج‌ترين هنرهاي دستي مردمان کردستان است به گونه‌اي که نام اين استان هميشه با مهم‌ترين قالي‌هاي دستبافت گره خورده است به گونه‌اي که با کمال ذوق و سليقه هنرمندان ايراني پديد آمده است.
قالي افشار و سنندج و بيجار و بوکان امروز شهرت جهاني دارد و يکي از پر ارزش‌ترين فرشهاي ايران است.
قالي‌هاي بافت روستا به دليل استفاده از پودهاي ضخيم پشمي، داراي بافت سنگين و پرزهاي بلند و گوشتي هستند. از اين‌رو، آنها را در اصطلاح محلي خرسک مي‌نامند.
طرح اين قالي‌ها بيشتر هندسي است. طراحي اين فرش‌ها به صورت ذهني بافت اجرا مي‌شود؛ به اين معني که هر بافنده در بافت نقشهاي خاص مهارت مي‌يابد و طرح کلي آن را در ذهن خود حفظ مي‌کند و هر بار بر طبق سليقة خود آن رامي بافد. رنگ زمينه بيشتر اين قالي‌ها تيره است و طرح‌ها با تضاد رنگي مشخص بر آن قرار مي‌گيرد.
در ميان کوچه پس کوچه‌هاي شهر قروه به سراغ شيرزني از ديار کردستان مي‌رويم؛ فرحتاج امجديان زني 60 ساله با سيماي سفيد و صورتي خندان است.
زني با دنيايي از نقشه و رنگ که به حق خواستن توانستن است را معنا کرده است، يک دستش معلول و بي‌حرکت است، اما ذوق و هنر او را به صنعت کاري چيره دست تبديل کرده است.
بيش از 30 سال است زندگيش با تار و پود قالي گره خورده است، معلول است اما معلوليت مانع نقش‌آفرينيش نشده است گره‌ها را يکي پس از ديگري بر تار و پود قالي مي‌بافد و بر دار قالي نقشهاي رنگارنگ مي‌زند.
انگار لحظه لحظه زندگي‌اش با تار و پود قالي در هم تنيده و نقش مي‌نگارند به اميد روزي که رنج بافته‌هايشان مرهمي باشد براي زخم‌هاي زندگي وي.
گره‌هايي که با زيباترين رنگ‌ها بر تار و پود فرش نقش گل و مرغ و بوته مي‌آفرينند تا سال‌هاي سال ماندگار شوند. مي‌پرسم با اين شرايط بافتن فرش برايتان سخت نيست؟ مي‌گويد: هر کاري سختي‌هاي خاص خود را دارد! ولي ايستايي و بدون تاثير بودن در زندگي سخت‌تر است.
گليم‌بافي
گليم‌بافي از ديگر صنايع دستي در استان کردستان است که در بافت آنها نوعي ذوق هنري ديده مي‌شود و بيش از ساير گليم‌ها به فرشهاي گره‌دار ايراني شبيه هستند.
گليم‌هاي قبايل سنجابي و جاف تحت تاثير آويزهاي زربافت و قلاب‌دوزي شده صفوي است، گليم‌هاي سنه نيز از نظر فني و از لحاظ زيبايي‌شناسي با ديگر گليم‌هايي که توسط قبايل و چادرنشينان کرد بافته مي‌شود؛ متفاوت است.
نازک کاري
شهر سنندج، مرکز توليد صنايع چوبي مانند نازک‌کاري، معرق و منبت‌کاري است و مردمان آن از حدود 100سال پيش به خلق آثار هنري در اين زمينه اشتغال دارند.
در حال حاضر انواع توليدات نازک‌کاري و کارگاه‌هاي صنايع چوبي و سنتي به دو گروه عمده توليدات صرفاً تزييني و توليدات کاربردي تقسيم مي‌شوند.
ساخت فرآورده‌هاي چوبي و نازک‌کاري در سنندج سابقه طولاني دارد و محصولات چوبي اين شهر از قديم‌الايام خواستاران فراواني داشته، به ويژه تخته شطرنج‌هاي سنندج از مرغوبيت خاصي برخوردار است و در کارگاه‌هاي نازک کاري علاوه بر تهيه تخته شطرنج محصول‌هاي ديگري از قبيل قوطي سيگار و شيريني‌خوري و کيف زنانه و جعبه و لوازم آرايش و سيني و بشقاب و غيره توليد مي‌شود.
کمي پايين‌تر از مسجد دارالاحسان در ميان هياهو و رفت و آمد مردم به مغازه دنج و کوچک آقاي رشيدي سري مي‌زنيم، صداي آرام اره چوب و تبسم و نگاه مهربان اين پيرمرد 75 ساله هياهو و شلوغي بيرون را از يادمان مي‌برد.
موسيقي آرام از راديوي قديمي غبارگرفته گوشه طاقچه گوش‌هايمان را نوازش مي‌دهد و دست خلاقانه استاد نازک‌کار مبهوتمان مي‌کند.
چروک‌هاي دستانش و موهاي سپيدش خبر از سال‌ها کار و تلاش و تجربه‌اي ژرف در وادي تلاقي دست و صنعت دارد. چندين قاب قديمي بر ديوارها و تخته نردهايي که هر کدام با ظرافتي خاص بيننده را به شوق مي‌آورند در گوشه و کنار مغازه کوچکش خودنمايي مي‌کند.
جواني کمي آنطرف‌تر از ميز کار استاد کنجکاوانه دستان صنعت‌گر پير را مي‌کاود.
محمد چند روزي است براي يادگيري نزد استاد آمده است تا با تلمذ در خدمت اين استاد و گنجينه پر از تجربه توشه‌اي براي فردايش برگزيند و او نيز در آينده‌اي نچندان دور خالق آثاري زيبا و مردم پسند باشد.
استاد رشيديان که به قول خودش بيش از 45 سال سابقه استادکاري در صنعت نازک‌کاري دارد تمام طول کودکيش را به يادگيري اين هنر زيبا نزد پدر گذرانده است.
هنري که به گفته خودش با پوست و گوشتش در هم آميخته شده و جدا نشدني است.
روزانه بيش از 10 تا 12 ساعت از عمرش را در همين کارگاه سپري مي‌کند، مي‌گويد: بيشتر آثارم ساخته و پرداخته ذهن خودم است که بعد از طراحي آن را بر پيکره چوب اجرا مي‌کنم.
دستانش همچون پروانه بر گرداگرد تخته چوب مي‌چرخد و در ميان گرد و خاکي که از برش چوب بر مي‌خيزد با دستان مبتکرش برش‌هاي خلاقانه‌اي بر پيکره چوب مي‌زند و از دل چوب خشک بي‌روح روي ميزش پيکره دختري ساز به دست را خلق مي‌کند که جذابيت و هنر موجود در آن آدم را به حيرت وا مي‌دارد.
زندگي در سکوت کارگاه استاد جاري است و هيچ کلامي رد و بدل نمي‌شود، فقط دستان پينه بسته استاد است که در حال جنب جوش براي خلق اثري ماندگار در دل چوب است.
محمد همچنان کنجکاوانه حرکات دست استاد را دنبال مي‌کند و بي‌هيچ کلام حرکات استادانه وي را به خاطر مي‌سپارد.
کارگاه چوب‌بري و نازک‌کاري استاد نجم‌الدين محمدي يکي ديگر از مکان‌هايي است که من به آنجا سرمي‌زنم، متولد سال 1347 سنندج است، تحصيلات دانشگاهي ندارد و بعد از گذراندن دوران تحصيلات راهنمايي به دست استادارکارش سپرده شده و از طريق وي با دنياي هنر آشنا شده است و پا به اين عرصه نهاده است.
آثارش تلفيقي از هنر معرق و خاتم‌کاري است و تنها دغدغه‌اش کيفيت آثار هنري است و با تمام وجود متعهد به قداست هنر.
دخترش روژين نيز در کنار پدر سخت مشغول کار است، مهره‌هاي تخته نرد را يکي پس از ديگري با دقت خاصي مي‌سازد و در کنار هم قرار مي‌دهد.
پيکر نيمه‌تراش دو گوزن روي ميز آقاي محمدي نظرم را به خود جلب مي‌کند. مي‌پرسم: استاد کار ظريفي است چند وقت است شروع کرده‌اي.
مي‌گويد: يکي از کارهاي مورد علاقه‌ام خلق آثاري از پيکر حيوانات است و خوشبختانه کارهايم مورد استقبال بسياري از مردم بومي و مسافران قرار مي‌گيرد.
اگر وقت داشته باشم در کمتر از دو روز يکي از اين پيکره‌ها را مي‌تراشم.
استان کردستان مهد فرهنگ و تمدن و جايگاه هنر و ذوق است، اين استان با دارا بودن تنوع در خلق آثار هنري از جايگاه ويژه‌‌اي در کشور برخوردار است، صنايع دستي هم با فرهنگ و هنر اين خطه از ايران اسلامي گره خورده و در جاي جاي کشورمان صنايع دستي کردستان مشهود است.
http://www.Kurd-Online.ir/fa/News/1074/کردستان-گنجينه-ماندگار-صنايع‌دستي-ايران-زمين