بزرگنمايي:

عصر کرد - سنندج - اولین فروچاله در دشت های شرقی کردستان در روستای شانوره دهان باز کرد، چاله ای که شعاع آن 100 و ارتفاع آن هم یک متر بود، این یعنی به مرگ زمین نزدیک می شویم.
به گزارش خبرنگار ایرنا، فضای خالی بین خاک را آب پر می کند که اگر تخلیه شود، فضایی که به وجود می آید، دیگر آبی ندارد و تنها خاک است که می تواند جایگزین آن شود؛ کم کم زمین فرو می ریزد و در نهایت به مرگ خاک منجر می شود این تعریفی است که کارشناسان از نشست زمین و فروچاله دارند.
کردستان را استانی پر آب می دانند که متوسط بارنگی در آن 2 برابر میانگین کشوری است ولی با حدود 6 میلیارد مترمکعب منابع آبی تنها 28 درصد از ظرفیت آبی خود را استحصال می کند و از این میزان هم 90 درصد در بخش کشاورزی استفاده می شود.
منابع آبی کردستان 306 درصد از ظرفیت های آبی تجدید شونده سالانه کشور را شامل می شود و 78 درصد آن منابع آب سطحی و 22 درصد منابع آب زیرزمینی است، نکته قابل توجه در این میان اینکه 63 درصد استحصال از منابع آب زیر زمینی است.
** تناسب برخورداری خاک از آب
خاک در کردستان برای استفاده از ظرفیت های آبی شرایط یکسانی ندارد، خاک های شرق استان عمیق هستند و برای سیراب شدن از سفره های آب زیرزمینی از طریق حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق استفاده می کنند که در سال های اخیر با افت منابع آب زیرزمینی خاک دشت های شرقی با کمبود شدید آب مواجه شده و در فهرست مناطق ممنوعه قرار گرفته است.
از آن طرف، دشت های غربی استان منشا آب های سطحی و بارندگی های فراوان است اما خاک کم دارد و بیشتر آن کم عمق، شیب دار و کوهستانی است.
همین برخوردار نبودن مناسب از آب و خاک باعث شده تا دشت های شرقی بحرانی شود و این بحران از افت شدید آب های زیرزمینی تا فرونشست و فروچاله زمین پیش رود.
امسال اولین فروچاله در روستای شانوره از توابع شهرستان قروه یکی از مهمترین قطب های کشاورزی و زراعی استان کردستان به وجود آمد که تنها علت آن برداشت بی رویه آب های زیرزمینی است.
** مدیریت مشترک آب
به سراغ متولی اصلی آب در استان کردستان می رویم، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای می گوید: کردستان 13 هزار حلقه چاه مجاز دارد که چهار هزار آن در دشت های شرقی استان قرار دارد.
کامران خرم، تعداد چاه های غیرمجاز را هم هفت هزار حلقه اعلام کرد و افزود: طی سال های اخیر با آغاز به کار گروه های گشت و بازرسی سه هزار و 200 حلقه چاه غیر مجاز مسدود شد که 172 حلقه آن در سال جاری بوده است.
چاه ها در استان 220 میلیون مترمکعب اضافه برداشت دارند، این را هم مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کردستان گفت و اضافه کرد: بر اثر برداشت بی رویه منابع آبی دو مورد فرونشست در دشت چهاردولی شهرستان قروه، در روستاهای قادرآباد و حسن آباد امام، رخ داده که ارتفاع آن حدود 10 سانتیمتر است.
** خالی شدن زیر پای زمین
اگر چه خرم می گوید این پدیده با برنامه ریزی انجام گرفته و با همراهی بهره برداران قابل پیشگیری است و طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی در دشت های شرقی در دست اجراست اما ایجاد اولین فروچاله به شعاع 100 متر و ارتفاع یک متر هشداری است که نشان می دهد، زیر پای زمین در کردستان پر آب هم خالی شده است.
در بسیاری از روستاهای اطراف دشت‌های ممنوعه زمین نشست کرده و دیوارهای بسیاری از خانه‌های روستایی ترک خورده ا‌ست.
بر اساس آمار‌ها تاکنون 14 استان از جمله تهران، کرمان، یزد، اصفهان، خراسان رضوی، همدان، فارس، آذربایجان شرقی، سمنان، البرز، قزوین، مرکزی، اردبیل و گلستان با پدیده فرونشست زمین مواجه شده اند.
** تکرار فاجعه همدان در کردستان
تمام کارشناسان حوزه آب و زمین شناسی بر این امر اتفاق نظر دارند که استفاده بی‌رویه از آب‌های زیر زمینی و مدیریت نادرست آن عامل اصلی پدیده فرونشست زمین است.
پژوهشگر حوزه حکمرانی آب درباره تکرار فاجعه ای هشدار دارد که دشت های کبودرآهنگ و بهار در استان همجوار کردستان، یعنی همدان با آن درگیر است.
سید مختار هاشمی از فرونشست و فروچاله در دشت های شرقی استان کردستان به عنوان خطری بزرگ برای زمین نام برد و افزود: در منطقه گنجی واقع در دشت قروه افتی معادل 45 متر در سطح آبخوان ها را شاهد هستیم که این میزان در دشت ممنوعه قروه 19 تا 20 متر و در دهگلان بین 27 تا 30 متر است.
وی تاکید کرد: از سال مبنای شروع مطالعات در دشت های ممنوعه تاکنون، سالانه شاهد افت یک متری سطح آب های زیرزمینی در این مناطق از استان کردستان هستیم.
** واگذاری حکمرانی مدیریت آب
پژوهشگر حوزه حکمرانی آب، راه چاره را کاهش مصرف آب و کاهش سطح زیرکشت عنوان کرد و البته این را هم گفت که این راهکار می تواند تبعات اجتماعی هم داشته باشد چون کشاورزان مقروض بانک ها هستند و برخی از آنان هم در آستانه ورشکستگی قرار دارند.
هاشمی تاکید کرد: باید به دنبال معیشت جایگزین برای کشاروزان بود تا در کنار آگاه سازی برای استفاده پایدار از منابع آب و خاک بتوانند از بسته های مناسب حمایتی برای معیشت نیز برخوردار شوند.
وی واگذاری حکمرانی مدیریت آب به مردم را راهی برای مدیریت صحیح منابع آبی دانست و گفت: باید زیرساخت های غیرسازه ای نظیر اطلاع رسانی را تقویت و تشکل های آب بران را ایجاد و حمایت کرد.
این استاد دانشگاه یادآور شد: بدون هزینه و بار مالی نمی توان طرح تعادل بخشی را انجام داد و باید حتما برنامه تشویقی در نظر داشت.
** زلزله پیامد فروچاله
یکی از پیامدهای تشدید فرونشست زمین، تحریک صفحات زمین و گسل ها و در نهایت افزایش میزان زلزله است.
این را سید احسن علوی نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم سنندج، کامیاران و دیواندره گفت و درباره افزایش میزان فرو نشست زمین در بعضی از نقاط کشور هشدار داد.
وی با بیان اینکه بسیاری از نقاط کشور درگیر این بحران هستند، افزود: آمار و ارقام در این باره از 12 تا 36 سانتیمتر متغیر است و رفسنجان، مشهد، کردستان و اطراف تهران بخشی از مناطقی هستند که درگیری با این معضل در آنها حادتر است.
نماینده مردم سنندج، کامیاران و دیواندره با بیان اینکه فرو نشست زمین در برخی از استان های کشور در حال افزایش است، به تبعات ناشی از این پدیده اشاره کرد و اظهار داشت: افزایش زلزله، کاهش منابع آب و ایجاد حفره های زیرزمینی بخشی از پیامدهای این معضل است.
علوی یکی از مهمترین پیامدهای تشدید فرو نشست زمین را، تحریک صفحات زمین و گسل ها عنوان کرد که منجر به افزایش زلزله می شود و هم اکنون اکوسیستم کشور را در نقاط مختلف به هم زده است.
نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس بر این نکته تاکید دارد که دولت باید به بحث کنترل معضل فرو نشست زمین وارد شود چرا که عقیده دارد رها کردن این مساله در آینده صدمات بسیاری برای کشور به دنبال دارد بطوریکه حتما شهروندان نیز از خطرات آن در امان نیستند.
** ورود ستاد بحران به موضوع فروچاله ها
مددیرکل مدیریت ستاد بحران استانداری کردستان از قرارگیری فرو نشست زمین در فهرست مباحث مهم این ستاد خبر می دهد.
آرتیکاس اقبال با اشاره به اینکه به دستگاه های ذیربط ابلاغ شده تا اقدامات پیشگیرانه در این باره داشته باشند، افزود: علاوه بر دستگاه های متولی، به اداره کل راه و شهرسازی هم هشدار داده ایم که شاید این فرو نشست ها در حاشیه جاده ها رخ دهد.
وی اظهار داشت: گزارش این ادارات به صورت 6 ماهه به ستاد ارائه می شود که امسال تنها فروچاله ثبت شده در روستای شانوره قروه بوده است.
** سامانه نوین آبیاری در مزارع کردستان توسعه می یابد
مدیر امور فنی و مهندسی آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی کردستان نیز در این ارتباط با اشاره به اینکه وزارت جهاد کشاورزی با طرح های مختلفی در صدد ارتقای فرهنگ صحیح مصرف آب در بین کشاورزان است، گفت: توسعه پوشش مزارع با استفاده از سامانه های نوین آبیاری از جمله این طرح ها است.
فیروز احمدی افزود: در این راستا سال 96 حدود 550 میلیارد ریال از محل اعتبارات کمک های فنی و اعتباری برای کردستان مصوب شد و تاکنون 192 میلیارد و 622 میلیون ریال از این میزان تخصیص یافته است.
وی یادآور شد: از محل اعتبارات سال 96 کار توسعه سیستم های نوین آبیاری در این استان با اجرای طرح در 2 هزار و 280 هکتار آغاز شد که تاکنون در 80 درصد شامل یک هزار و 840 هکتار این سیستم اجرا شده است.
احمدی تاکید کرد: کردستان 119 هزار هکتار اراضی آبی دارد که تاکنون سیستم های نوین آبیاری در 48 هزار هکتار از این اراضی اجرا شده که این اقدامات شاخص برخورداری اراضی آبی استان از سیستم های نوین آبیاری را به 40 درصد رسانده که بیش از 2 برابر میانگین 18 درصدی کشور است.
** لزوم کنترل غده سرطانی
از بین بردن عوامل به وجود آوردن این فرو نشست و فروچاله ها مساله ای است که باید جدی گرفته شود چون این پدیده مانند غده ای سرطانی است که اگر به جان زمین رخنه کند، تا جان او را نگیرد دست بردار نخواهد بود.
زمین با زبان بی زبانی درد خود را فریاد می زند و باید هم ما مردم و هم مسئولین گوش شنوایی برایش داشته باشیم تا این درد دامن خودمان را نگیرد که البته در بخش هایی گرفته است.
گزارش از کلثوم مومنی
9937/9102