بزرگنمايي:

عصر کرد - سنندج - تصمیم گیری و تصمیم سازی بازار محصولات کشاورزی با آنهاست، کشاورز به هر قیمتی می خواهد محصولش را پیش از خراب شدن بفروشد و دلال با استفاده از این فرصت طلبی، حاصل یک سال زحمت کشاورز را با داس سودجویی درو می کند.
کشاورزان به عنوان تولیدگران محصولات استراتژیک در منطقه خود هستند و برای تولید محصولی بهتر و با کیفیت سختی های زیادی را تحمل می کنند می خواهند چرخ کشاورزی از رونق نیفتد و سفره مردم خالی نباشد.
اما با آغاز فصل برداشت با مسایل و مشکلاتی مواجه می شوند و نمی توانند بازار مناسبی برای فروش محصول خود داشته باشند.
مهمترین کار بعد از تولید هر محصول، رساندن آن محصول به دست مصرف کننده است و در این میان، کشاورزان باید در قبال محصولاتی که با زحمت و سختی فراوان تولید می کنند سودی منصفانه نصیبشان شود تا بتوانند با انگیزه بهتر، به تولید بیشتر برسند و در این راه گام های بلندتری بردارند.
با توجه به اینکه کشاورزان در پروسه تولید نقش اساسی داشته اند و بایستی بیشترین سود شامل آنان شود اما در عمل مشاهده می شود که این واسطه ها و دلالان هستند که بیشترین سود را می برند.
نامناسب بودن سیستم اطلاع رسانی بازار، ناپایداری قیمت، سهم کم آنان از قیمت نهایی مصرف کنندگان، شفاف نبودن سیستم اطلاع رسانی بازار و حضور واسطه های زیادی از جمله دلالان از جمله مشکلاتی است که کشاورزان پس از برداشت محصول با آن روبرو هستند.
نقش واسطه های بازاریابی یا همان دلالان در زمینه خرید، ارائه قیمت، تعیین کیفیت محصولات تولید شده، نحوه، زمان و محل ارائه محصولات در بسیاری از موارد در حالی از از کشاورزی که یک سال تمام در گرما و سرما زحمت می کشد بیشتر است که که خود کشاورز برای ارائه تولیدات خود کوچکترین نقشی ندارند.
بخش بازاریابی محصولات کشاورزی در کشور ما پیشرفت چندانی نداشته است و بازار فروش محصولات کشاورزی هنوز از مرحله سنتی خارج نشده است از این  میزگردی را با حضور کارشناسان حوزه کشاورزی برگزار کرده ایم تا به سئوالاتی همچون چالش های بازار و ارائه آن با کمترین میزان دخالت دلالان پاسخ دهد.
** نیازمند الگوی اقتصادی مناسب هستیم
رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی سنندج که خود کشاورز است، می گوید: یکی از الزامات تقویت زنجیره عرضه محصولات کشاورزی، قبل، حین و بعد از تولید ایجاد زنجیره های تولید است که در سیاست ها و برنامه های وزرات جهاد کشاورزی هم دیده شده است.
محمدرحیم نیازی اظهار داشت: این زنجیره ها باید در قالب شرکت های کشت و صنعت آغاز به کار کنند اما نظام بهره برداری اراضی مانعی برای استقرار این شرکت ها است.
وی یکی از اشکالات عمده این نظام را یکپارچه سازی اراضی اعلام کرد و افزود: زمین نسل به نسل تجزیه و ریزتر می شود از این رو صنعت به خوبی پا نمی گیرد در حالیکه کشت و صنعت به عنوان پایه و اساس زنجیره تولید می تواند در کنار سازمان تعاون روستایی مکمل خوبی برای ساماندهی محصولات کشاورزی باشد.
** مشکلاتی که پس از تولید آغاز می شود
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان نیز در این میزگرد این استان را دارای ظرفیت های ویژه کشاورزی می داند که ناشی از شرایط اقلیمی و جغرافیایی خاص کردستان است.
شهریار حنیفی با بیان اینکه کردستان از استان های پیشرو و برتر در تولید طیور است، افزود: این در حالیست که مرغداری ها ما با 50 درصد ظرفیت خود کار می کنند و بخشی از تولید آن را شرکت پشتیبانی امور دام و طیور یا استان های عقبه همچون زنجان و همدان خریداری می کنند.
وی می گوید: حین تولید مشکلی نداریم ولی مشکل اصلی بعد از تولید آغاز می شود که آن هم بخاطر نبود صنایع تبدیلی، تکمیلی و بسته بندی است.
حنیفی به توانمندی کردستان در تولید محصولات باغی با کیفیت هم اشاره کرد و نبود تعاونی های تولید را عاملی برای باز شدن پای واسطه ها برشمرد و گفت: در این شرایط سود اصلی را دلال می برد و تولید کننده و مصرف کننده هر دو ناراضی هستند.
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان نبود برند و صادرات را از دیگر مشکلات پس از تولید اعلام کرد و یادآور شد: نبود شرکت هایی که به عنوان واسطه گر فعالیت کنند و نیز بسته بندی نا متناسب با سلیقه مصرف کننده خارجی باعث شده تا کیفیت محصولات تولیدی استان به چشم نیاید.
حنیفی عقیده دارد بنیه مالی ضعیف کشاورزان استان مانع از این می شود که انبارهای فنی نگهداری محصول داشته باشند لذا هنگام برداشت، محصول خود را به هر قیمتی به واسطه ها و دلالان می فروشند تا از زیان بیشتر جلوگیری کنند.
** نیازسنجی و بازاریابی داخلی و خارجی الزامی است
مدیرکل تعاون روستایی استان کردستان هم می گوید: نظام توزیع و واسطه گری در ایران در زمینه همه کالاها معیوب است و این اشکال در کشاورزی چند برابر است و حتما باید ساماندهی شود.
پیمان اسکندری به نارضایتی تولید کننده و مصرف کننده از قیمت سبد محصولات غذایی اشاره کرد و افزود: در فاصله مزرعه تا خرده فروشی و سرسفره مردم، توزیع کنندگانی قرار دارند که کالا را پنج تا 6 برابر قیمت واقعی به فروش می رسانند.
وی با اشاره به یکی از سیاست های کارساز جهاد کشاورزی در این زمینه تاکید کرد: تشکیل زنجیره تولید، مدتی است در راس برنامه های وزرات جهاد کشاورزی قرار گرفته که از قبل از تولید شروع و تا آخرین حلقه زنجیره که تحقیقات و بازاریابی و نهایتا مصرف است، ختم می شود.
مدیرکل تعاون روستایی کردستان بازاریابی و نیازسنجی قبل از تولید و برقراری تعادل بین عرضه و تقاضا را نیاز اصلی بازار داخلی و خارجی کشور برشمرد و گفت: مشاهده می شود که در زمینه نیازسنجی بازار محصولات کشاورزی در برخی سال ها، مشکل داریم که ناشی از تولید بیش از مازاد و در نتیجه ضرر و زیان کشاورزان است که اگر رعایت شود، تولید کننده متضرر نمی شود.
اسکندری خدمات پس از تولید را هم شامل عرضه در فروشگاه های عرضه مستقیم اعلام کرد و افزود: هم اکنون در زنجیره های تولید مرغ استان شاهد چنین حرکتی هستیم که این زنجیره همه حلقه های تولید تا مصرف را داراست و به شعار از مزرعه تا سر سفره پایبند است.
وی یادآور شد: اگر دقت کنید، نوسانات قیمت مرغ به دلیل عرضه در این زنجیره تکانه های بسیار شدیدی نداشته در حالیکه در گوشت قرمز همواره شاهد رشد صعودی قیمت آن بوده ایم.
مدیرکل تعاون روستایی استان کردستان عقیده دارد علت اصلی تکانه های ضعیف در قیمت مرغ، همین زنجیره های نصفه و نیمه تولید در استان است چون همه حلقه ها متاثر از هم هستند و اگر موفق عمل کنیم، زنجیره تولید می تواند بسیاری از مشکلات را حل کند.
** جذبه های سرمایه گذاری تقویت و واقعی شود
رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی سنندج معتقد است: برای سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادی کشور موانع سختی وجود دارد.
نیازی با بیان اینکه واگذاری طرح های دولتی به بخش خصوصی هم نمی تواند دردی را دوا کند، سوالی را از طرف سرمایه گذاران مطرح کرد و افزود: سرمایه گذار می پرسد وقتی دولت خود از عهده اجرای طرح هایش بر نمی آید، من چگونه می توانم؟
وی با تاکید بر اینکه سرمایه گذار باید مشوق واقعی و جذبه های سرمایه گذاری داشته باشد، گفت: مشکل اینجاست کارشناسان میانی ما از سیاست کلان پیروی نمی کنند و از هر روزنه ای برای فشار به مردم استفاده می کنند
نیازی عقیده دارد سرمایه گذاری در نظام تولیدی بخش کشاورزی رشد منفی داشته و دلایل عمده آن به سیستم اقتصادی کشور بر می گردد که تابع هیچ الگوی جهانی نیست.
وی اضافه کرد: اگر بدنبال ایجاد رشد مثبت سرمایه گذاری در تولید هستیم باید یک الگوی اقتصادی مناسب تعریف کنیم چرا که رشد بخش مسکن، خدمات و طلا و ارز هر یک در جای خود رقیبی برای تولید به شمار می روند و از موانع گسترش تولید و در نهایت سرمایه گذاری این بخش هستند.
نیازی این را هم گفت که از طرف دیگر حمایت های مادی دولت ضعیف است و بالا بودن نرخ بهره سود بانکی و کوتاه بودن مدت زمان باز پرداخت تسهیلات بلای جان کشاورزی و تولید شده در حالیکه سود بهره بانکی در کشورهای پیشرفته یک تا چهار درصد است، این میزان در کشور ما بالای 18 درصد است و طبیعی است که کسی با این سود بالا حاضر به سرمایه گذاری نشود.
نظام بانکی، مالیاتی، رابطه کارگری و کارفرمایی، از جمله مشکلاتی بود که نیازی به آن اشاره کرد و بلای جان سرمایه گذاری در تولید دانست و افزود: همین عوامل در برخی موارد حتی موجب توقف و یا رکورد طرح های در حال اجرا هم می شود.
وی وثیقه های سنگین بانکی را از جمله دلایل بی رغبتی سرمایه گذار دانسته و می گوید: افراد دارای اهلیت اجرا از سوی دولت شناسایی و هماهنگی لازم با بانک ها انجام شود تا سرمایه گذار واقعی گیر وثیقه نماند.
نیازی این را هم گفت که بسیاری از طرح های اجرایی بخش کشاورزی در استان نیمه تمام مانده و دلیل آن هم افزایش قیمت کالا و خدمات داخلی است که اگر این مساله حل و فصل شود، شاهد هدررفت ارزش افزوده، منابع آب و خاک و نیروی انسانی نخواهیم بود.
** خام فروشی معضل اصلی تولید است
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان درباره زنجیره تولید که می تواند بخش زیادی از مشکلات تولید کنندگان را حل کند، می گوید: برخی چوب لای چرخ می گذارند و سیستم بروکراسی حاکم و نظام بانکی ( به غیر از بانک کشاورزی) موانع زیادی ایجاد می کنند تا سرمایه گذار عطای سود خاصل از صنایع تبدیلی را به لقای آن ببخشد و از ادامه کار منصرف شود.
حنیفی سرمایه گذاری را نیازمند حمایت جدی دولت و نظام بانکی پیش از اجرای طرح و نظارت دولت پس از اجرای آن دانست و افزود: نیاز به همکاری پس از راه اندازی یک طرح ضروری تر می شود و به همین دلیل توجه دولت به سرمایه گذار پس از اجرا بیشتر از زمانی است که او می خواهد طرح خود را اجرایی کند.
مشکلات سیستم حمل و نقل و قانون کارگری و کارفرمایی هم بخشی از مشکلاتی بود که مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان آن را مانع از استقبال سرمایه گذاران برای اجرای طرح های تبدیلی و تکمیلی برشمرد.
حنیفی نبود سیستم حمل و نقل ریلی را یکی دیگر از مصائب تولید در استانهای مرزی مانند کردستان برشمرد و یادآور شد: نبود زیرساخت ریلی عاملی شده تا سرمایه گذار نسبت به هزینه سروایه خود در این استان ها کم رغبت باشد و از سویی امسال شاهد بودیم که در سیستم حمل و نقل جاده ای مشکلاتی داشتیم اما در استان های عقبه که زیر ساخت ریلی داشتند این مشکل حداقل بود.
وی ایجاد زیرساخن مناسب برای حمل و نقل را نوعی سرمایه گذاری دانست و درباره لزوم تسریع در حمل و نقل برخی تولیدات، توت فرنگی را مثال مناسبی دانست که اگر به موقع به بازار مصرف عرضه نشود، قابل مصرف نیست و زمینه خوبی برای سوء استفاده دلالان است.
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان، خام فروشی را بلای جان تولید در کردستان اعلام کرد و افزود: این مساله دامن گیر معادن استان هم هست.
حنیفی در پاسخ به این سوال که به عنوان بخش دولتی چه حمایت هایی از سرمایه گذاران در استان انجام می شود، گفت که هم زمین مورد نیاز در اختیار او قرار می گیرد و هم تسهیلات با نرخ سود مناسب ارائه می شود ضمن اینکه هر امکانات دیگری که لازم باشد به سرمایه گذار می دهیم.
وی این حمایت ها را مشروط به اهل کار بودن سرمایه گذار دانست و با توجه به محدودیت آب و زمین، اولویت نخست را حمایت از طرح های گلخانه ای دانست و هدف اصلی جهاد کشاورزی را تقویت و ایجاد زنجیره های تولیدی اعلام کرد.
البته حنیفی این را هم گفت که در کردستان امسال برای هیچ طرحی سرمایه گذاری نشده است.
** تنظیم بازار پایدار؛ صادرات ماندگار را موجب می شود
مدیرکل سازمان تعاون روستایی استان کردستان به شعار این سازمان اشاره کرد و گفت: ما می گوییم تنظیم پایدار با با صادرات ماندگار، یعنی صادرات دائمی باید با تنظیم بازار همخوانی داشته باشد.
اسکندری ورود این سازمان به خریدهای توافقی را با هدف تقویت این دو برشمرد و افزود: زمانی که لازم باشد، محصولاتی که به صورت توافقی خریداری شده به بازار تزریق می شود و زمانی هم که بازار نیازی به محصول نداشته باشد آن را صادر می کنیم که امسال 150 تن پیاز اصفهان خریداری و به اقلیم کردستان عراق صادر شد.
وی با بیان اینکه به عنوان یک ارگان خصوصی - دولتی تمام سعی ما بر این بوده که نقش خود را در تنظیم بازار و توسعه صادرات بیش از پیش ایفا کنیم، گفت: علاوه بر این ایجاد صنایع تبدیلی و بسته بندی که از سیاست های جهاد کشاورزی است، می تواند بسیاری از مشکلات این عرصه را حل کند.
مدیرکل تعاون روستایی استان کردستان بر لزوم برنامه ریزی و تدوین یک تقویم کشت تاکید دارد و می گوید: متناسب سازی میزان تولید سالانه باید بر اساس مصرف سالانه باشد و بر این اساس حتی می توان بازار صادراتی تعریف شده ای برای محصولات داشت.
** عبور از واسطه گری منفی مستلزم ورود جدی دولت است
رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی سنندج، کشاورزی در واحدهای کوچک را مانعی برای ساماندهی تشکل های خاصی می داند تا نتوانند به عنوان واسطه وارد عمل شوند.
نیازی شبکه مویرگی تعاون روستایی را ظرفیت مناسبی برای سامندهی واسطه گری دانست که می تواند تشکل هایی را ساماندهی و اختیارات مادی و قانونی آنان را تقویت کند.
وی ورود فروشگاه های زنجیره ای تولید و عرضه مستقیم محصول را راهکار دیگری برای کاهش واسطه گری دانست و افزود: از سوی دیگر باید نرخ ارز را پایدار نگهداریم تا نوسان قیمت نداشته باشیم.
نیازی استقبال نکردن کشاورزان از بخش تعاون را هم از این مساله دانشت که بخش تعاون به رشد کافی نرسیده و گاهی هم تشکل هایی که شکل می گیرد به سرانجام نمی رشد چون هنوز فرهنگ مشارکت در بین افراد جا نیفتاده است.
** تعاون روستایی نمونه ای از واسطه گری مثبت است
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان، تعاون روستایی را نمونه بارزی از واسطه گری مثبت می داند که از تولید کننده با حداقل سود حمایت می کند و از طرفی هم محصول را با همان حداقل سود به دست مصرف کننده می رساند.
حنیفی با بیان اینکه سود نهایی این تعاونی دوباره به جیب تولید کننده بر می گردد، افزود: بیشتر کشاورزان سهامدار تعاون روستایی هستند و همین باعث می شود تا تولید کننده متضرر که نشود، بلکه سود مناسبی را هم به دست آورد.
وی با بیان اینکه اتحادیه های تعاونی نقش واسطه گری را دارند، محدودیت منابع مالی را عاملی برای ضعیف ظاهر شدن این تعاونی ها می داند و می گوید: آموزش از راهکارهای مناسبی است که می تواند اتحادیه های تعاونی را برای بهره گیری هر چه بیشتر از سود متعارف راهنمایی کند.
** فضای مجازی و استارت آپها فرصتی برای معرفی محصول است
مدیرکل سازمان تعاون روستایی کردستان با بیان اینکه واسطه گری را نمی شود حذف کردو در کل کشورها این مساله وجود دارد، یادآور شد: ایرادی که در این زمنیه وجود دارد، سودجویی و فرصت طلبی است.
اسکندری با بیان اینکه در توزیع مواد غذایی شاهد ساماندهی شرکت های توزیع با سود مشخص هستیم، ایجاد چنین طرحی برای محصولات کشاورزی را هم لازم دانست و افزود: مخالفت ما با انبار کالا و محصول و فروش چند برابر قیمت آن در فصولی هستیم که تقاضای بازار برای آن محوصل یا کالا، بیشتر است.
وی با بیان اینکه واسطه گری در کشاورزی، تاثیرات منفی بیشتری دارد، گفت: کشاورزان ما به دلیل بدهکاری های بانکی و نیاز سریع به دسترسی به پول نقد، محصول خود را به هر قیمتی به دلال می فروشد.
اسکندری فضای مجازی و استارت آپ ها را محلی برای شفافیت بازاریابی محصول دانست و تاکید کرد: دسترسی به قیمت ها و بازاریابی آنلاین و نیز ابزارهایی برای ساماندهی توزیع و فروش آنی از جمله مزایای شبکه های اجتماعی است که می تواند به واسطه گری مثبت کمک کند.
مدیرکل تعاون روستایی استان کردستان نبود متولی خاص صدور مجوز برای واسطه گران محصولات کشاورزی را خلاء های موجود معرفی کرد و گفت: بهتر است اختیاراتی به وزرات جهاد کشاورزی در این زمینه داده شود تا شاهد شناسنامه دار شدن واسطه ها باشیم.
** ظرفیت سنجی برای تولید الزامی است
رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی سنندج پیشنهاد کرد تا ظرفیت سنجی برای تولید محصولات کشاورزی انجام شود و بازار صادرات هم رونق گیرد.
نیازی نبود نظارت در خام فروشی را عاملی برای تخریب و فساد محصول و در نتیجه نارضایتی مشتری برشمرد و افزود: ایجاد اشتغال که از منویات رهبر معظم انقلاب است، از رهگذر سرمایه گذاری میسر است و سرمایه گذاری هم مستلزم حمایت جدی بخش دولتی است.
وی ایجاد فروشگاه های زنجیره ای تولید به مصرف را گامی برای کاهش واسطه گری اعلام و تاکید کرد: سازمان صنعت، معدن و تجارت می تواند با ورود جدی به این حوزه، کنترل و نظارت قیمت ها را به صورت جدی تر در دستور کار خود قرار دهد و زمینه های سوء استفاده را کم کند.
** تشکیل اتحادیه های تعاونی با مشارکت تولید کنندگان ضروری است
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان هم پیشنهاد داد فاکتور فروش تولید تدوین و الزامی شود تا سهم سود متعارف برای تولید کننده و مصرف کننده مشخص باشد.
حنیفی این مساله را راهی برای جلوگیری از سودجویی بالا دانست و افزود: تشکل های تعاونی این مساله را می توانند پیگیری کنند البته ابتدا لازم است تا زمینه راه اندازی و فعالیت این تشکل ها در استان فراهم شود.
وی از سرمایه گذاران هم دعوت کرد تا به کردستان بیایند و با سرمایه گذاری در صنایع تبدیلی و تکمیلی، ارزش افزوده حاصل از بسته بندی و صادرات محصول را از آن خود کنند.
** برنامه هایی برای توسعه بازارهای عرضه مستقیم داریم
مدیرکل تعاون روستایی کردستان از تشکیل فروشگاه های زنجیره ای اترک برای اولین بار در کشور در پنج نقطه از این استان اشاره کرد و گفت: این فروشگاه های در روستاهای زرینه، نگل، حسین آباد و شهرهای سروآباد و صاحب راه اندازی شده و قرار است در بیشتر نقاط روستایی استان نیز دایر شود.
اسکندری به تشکیل فروشگاه های زنجیره ای در حاجی آباد و فیض آباد در شهر سنندج هم اشاره کرد و یادآور شد: برنامه آینده ما تشکیل این فروشگاه ها در شهرک بهاران و دیگر شهرستان های استان است تا زمینه خرید متمرکز و بدون دخالت واسطه را فراهم کنیم.
وی به خرید توافقی سال جاری هم اشاره کرد و افزود: یک هزار و 100 تن سیب زمینی، 700 تن جو و 45 هزار تن چغندر قند هم به صورت توافقی از کشاورزان خریداری کرده ایم.
** بازار رقابت برای کشاورزان فراهم شود
با تقویت شرکت های تعاونی های روستایی می توان بازاریابی محصولات کشاورزی را بهبود و اصلاح کرد و انگیزه رقابت در بازار فروش محصولات را نیز بالا برد.
آنچه بیش از هر عاملی حتی حوادث غیر مترقبه از جمله سرمازدگی محصولات، تگرگ و باران‌های سیل آسا که نابودی محصولات کشاورزی را به دنبال دارد، کشاورزان را ناراحت و نا امید می‌کند، فعالیت غیر منطقی و سودجویانه دلالان محصولات کشاورزی در فصل برداشت است.
به گونه‌ای که حضور آنها در بازار فروش محصولات همیشه موجب نگرانی کشاورزان است و برخی از کشاورزان نیز به سبب آنکه موجودی نقدشان در نزدیکی زمان برداشت به حداقل ممکن رسیده و در تامین وجوه لازم برای امرار معاش خود نیز با مشکل مواجه می شوند، به ناچار محصول خود را به واسطه ها با قیمت پایینی می فروشند.
مساله دیگر کشاورزان این است که به سبب عدم دسترسی به انبار و ناتوانی مالی مجبورند که همه محصول خود را در زمان برداشت به بازار عرضه کنند که این امر نیز موجب کاهش قابل ملاحظه قیمت در زمان برداشت می گردد.
به موازات توسعه اقتصادی و افزایش درآمد، مصرف کنندگان خواهان محصولات مرغوبتر و آماده تر بوده و به بیان دیگر تقاضای مصرف کنندگان برای انجام خدمات بیشتر بر روی محصول بیشتر شده و آنان آمادگی دارند که در برابر انجام خدمات، هزینه آن را بپردازند.
این شرایط زمینه لازم برای انجام خدماتی مانند درجه بندی، بسته بندی و تبدیل محصولات کشاورزی را فراهم می سازد.
مهمترین راه اصلاح ساختار، ایجاد و تقویت بازارهای جدید و بورس کالای کشاورزی است که به عنوان بازار رقابتی مدرن می تواند از چنین قابلیتی برخوردار باشد.