کردانلاين- سرزمين ايران گرچه از نظر بوم شناسي در منطقه خشکي از جهان قرار گرفته است و بخش اعظم خاک آن را مناطق خشک و نيمه خشک تشکيل مي‌دهد، اما به هيچ وجه چهره يکنواختي ندارد. تنوع سيما و منظر کشور ايران، قبل از هر چيز مديون تضادهاي اقليمي، دامنه تغييرات ارتفاعي و موقعيت جغرافيايي آن است. طيف گسترده‌اي از زيستگاه‌هاي جنگلي، مرتعي، دريايي، تالاب و خشکي و ... پرندگان غني و متنوعي را در خود جاي داده است. دو زنجيره کوهستاني زاگرس و البرز و انشعابات گسترده آنها که حوضه خشک دروني را احاطه کرده‌اند، به عنوان منشاء جريان‌هاي آبي عمده کشور نه تنها تالاب‌هاي شور و شيرين فصلي زيادي به وجود مي‌آورند بلکه منبع تغذيه بسياري از تالاب‌هاي دايمي نيز محسوب مي‌شوند. يکي از اين تالاب‌هاي زيبا تالاب کوهستاني زريبار، نگين غرب کشور است. تالاب زريبار جزو اکوسيستم‌هاي ارزشمند سرزمين ايران است که هر ساله پذيراي تعداد زيادي از گونه‌هاي پرندگان مهاجر و بومي است و بيشتر به عنوان زيستگاه موقت زمستان گذراني پرندگان مهاجر مورد استفاده قرار مي‌گيرد. تنوع پرندگان ايران تعداد آنها امروزه به بيش از 530 گونه مختلف مي‌رسد که به حدود 215 جنس و 78 تيره تعلق دارند و دو سوم پرندگان خاورميانه را شامل مي‌شود. تنها در محدوده پناهگاه حيات وحش تالاب زريبار تاکنون 162 گونه توسط تيم پرنده نگري زريبار ثبت شده است که از اين تعداد از حدود 90 گونه آن هم تصويربرداري شده و در حال تکميل شدن است. تنوع گونه‌اي پرندگان، زيبايي فوق العاده، مهاجرت‌هاي طولاني و مهمتر از همه پرواز دل انگيز آنها، جاذبه‌ي مشاهده، تعمق و مطالعه بر روي پرندگان را دوصد چندان کرده است. تيم پرنده نگري انجمن سبز چيا در شهرستان مريوان در طول سال به ويژه فصل زادآوري و مهاجرت پرندگان به طور مستمر زيستگاه‌هاي پرندگان در نقاط مختلف شهرستان مريوان از جمله تالاب زريبار را مورد پايش قرار مي‌دهد که خوشبختانه تاکنون چندين رکورد مهم هم توسط اين تيم براي حيات وحش استان کردستان به عنوان گونه جديد، تصويربرداري و ثبت شده است که نمونه اخير آن ثبت گونه پرنده شکاري به نام «عقاب پرپا» براي اولين بار در غرب کشور بود. اين تيم چندي پيش خبر از مهاجرت زودهنگام پرندگان به تالاب زريبار را داده بود؛ جهت بررسي دلايل اين قضيه با يکي از اعضاي تيم پرنده نگري انجمن زيست محيطي چياي مريوان به گفت‌وگو نشستيم که در ادامه مي‌خوانيد... سيدسيوان اميني، از اعضاي تيم پرنده‌نگري زريبار در اين باره اظهار کرد: در ارتباط با مهاجرت پرندگان برخلاف تصور عمومي، اغلب کمبود غذا باعث مي‌شود پرندگان مجبور به مهاجرت شوند. وي افزود: با شروع فصل سرما در سيبري و بر زمين نشستن برف و آغاز يخبندان، غذاهاي پرندگان از دسترس خارج و پرندگان مجبور به مهاجرت مي‌شوند که اين جابجايي فصلي به شکل منظم بين نواحي زادآوري تابستاني و زمستان گذران صورت مي‌گيرد و بسته به زمان شروع فصل سرما در سيبري مهاجرت گونه‌هاي مختلف شروع مي‌شود؛ با توجه به اينکه نوع غذاي مصرفي گونه‌ها با هم تفاوت دارد زمان مهاجرتشان هم متفاوت است. اميني ادامه داد: کشور ما در مسير دو کريدور اصلي مهاجرت پرندگان کره زمين قرار گرفته، لذا اهميت تالاب‌هاي ايران در پشتيباني نظام طبيعي مهاجرت پرندگان بسيار حائز اهميت است. اين عضو تيم پرنده نگري زريبار افزود: اگر يکي از کريدورهاي مهاجرت پرندگان که منجر به ورود آنان به ايران مي‌شود را به مثابه يک پيکان در نظر بگيريد که از شمال (سيبري) به جنوب (شمال آفريقا) در حرکت است، توقف‌هايي دارد، زماني که نوک پيکان به ايران مي‌رسد آغاز ورود اولين پرنده مهاجر به ايران در شمال کشور که گونه «خوتکا ابروسفيد» است. اين پرنده معمولا از اواسط مردادماه به بعد وارد مازندران مي‌شود؛ اما ورود اولين گونه براي تالاب زريبار که اغلب «خوتکا ابروسفيد» است در دهه اول شهريور است و در ادامه گونه‌هاي پرندگان يکي پس از ديگري خود را به زيستگاه‌هاي زمستان گذران مي‌رسانند. وي در ادامه بيان کرد: اين چرخه مهاجرت به شکل منظم و هر ساله تکرار شده است اما در هفته سوم تيرماه از مازندران به ما خبر رسيد که دسته‌هاي خوتکا ابروسفيد و گونه‌هاي ديگر مشاهده شده است و اين يعني آغاز فصل مهاجرت براي پرندگان. اميني ادامه داد: در تالاب زريبار هم در اتفاقي نادر در هفته پاياني تيرماه زماني که تيم پرنده نگري مشغول تصويربرداري از گونه زادآور اردک بلوطي بود، دسته‌هاي خوتکا ابروسفيد، گيلانشاه دم سياه و تعداد کمتر اردک نوک پهن مشاهده شد. از تالاب هورالعظيم هم توسط دوستان پرنده‌نگر مشاهده دسته‌هاي خوتکا ابروسفيد بعد از چند روز گزارش شد و اين يعني به طور ميانگين در اتفاقي نادر امسال حدود 45 روز زودتر پرندگان مهاجرتشان را شروع کرده‌اند. وي بيان کرد: هرچند حضور زودتر و مشاهده اين موجودات زيبا موجب خوشحالي علاقه‌مندان به دنياي پرندگان شده است اما در واقع نگراني‌هايي را هم به وجود آورده است که چرا اين پرندگان زودتر مهاجرتشان را آغاز کرده‌اند؟ عضو تيم پرنده نگري انجمن چيا در ارتباط با دلايل مهاجرت زودهنگام پرندگان، عنوان کرد: مهاجرت پرندگان از معماها و شاهکارهاي طبيعت است که هنوز به طور قطع به يقين معلوم نشده است چه عواملي در اين مهاجرت و بازگشت به طور مستقيم نقش اصلي را دارد. وي افزود: اما مهاجرت زودهنگام عوامل متعددي دارد که از جمله آن مي‌توان به تغييرات اقليمي گسترده در سطح جهان، رقابت بين گونه‌ها يا در درون گونه بر سر غذا و قلمرو و آشيانه اشاره کرد. از عوامل ديگر تخريب و يا تهديد زيستگاه‌هاي زادآوري پرندگان در سيبري است. وي ذکر کرد: قطعا ثبت بيشترين دما در ماه‌هاي گذشته امسال نسبت به مدت مشابه ساليان گذشته در آغاز مهاجرت زودهنگام پرندگان بي‌تاثير نبوده است. اميني تصريح کرد: اما مورد ديگري که بيشتر بر پايه تجربيات است شکار گسترده پرندگان در کشور ماست که بر اساس آمارهاي غيررسمي شکار مجاز و غيرمجاز، هر ساله بيش از 2 ميليون پرنده در کشور ما شکار مي‌شود؛ اين يعني مرگ هزاران رهبر و ليدر پرنده‌هاي با تجربه و پيرهاي دسته‌هاي پرندگان مهاجر که رهبري مهاجرت‌ها را بر عهده دارند و به مرور اين تجربيات که از طريق ژنوم و يادگيري بايد به نسل‌هاي بعد انتقال داده شود از بين مي‌رود و عملا نسل‌هاي ديگر پرندگان کم تجربه‌تر و ناشي‌تر خواهند بود. وي ادامه داد: در واقع بر اساس اين نظريه مي‌توان گفت انسان‌ها دليل اصلي تغيير رفتار مهاجرت در پرندگان هستند. البته غذادهي دستي در حجم گسترده که توسط شکارچيان هم صورت مي‌گيرد به ويژه در شمال کشور در اين تغيير رفتار بي‌تاثير نخواهد بود. اين عضو تيم پرنده نگري زريبار خاطرنشان کرد: با توجه به آغاز زودهنگام مهاجرت پرندگان و همزماني با فصل زادآوري، تيم پرنده نگري انجمن سبز چيا از همه‌ي مردم و به ويژه جوامع محلي کناره‌هاي عرصه‌هاي تالابي و آبگيرها در کل کشور مي‌خواهد که با آموزش به همه، از خشونت و کشتار حيات وحش جلوگيري شود چرا که از بين رفتن يک گونه جانوري سبب به هم خوردن چرخه‌هاي طبيعت که در طول هزاران سال به وجود آمده و به تعادل رسيده است مي‌شود. اين پرنده‌هاي زيبا شاهکار خلقت هستند و چه نيکوست به احترامشان زيبايي‌هايشان را به نظاره بنشينيم و لذت ببريم. تالاب زريبار در کنار شهر مريوان در استان کردستان واقع شده است که به لطف آموزش‌هاي زيست محيطي و فعاليت‌هاي انجمن سبز چيا رفتار مردم اين منطقه با پرندگان در کشور بي نظير است.