بزرگنمايي:

عصر کرد - سنندج - امروزه در خیابان ها و مکان های پرتردد شهرهای بزرگ و کوچک، کودکانی هستند که مسایلی از جمله فقر و نداری خانواده ها آنها را مجبور کرده غم در آوردن لقمه ای نان حلال را جایگزین رویاهای کودکانه خود کنند.
  آسیب های اجتماعی یکی از مهمترین معضلات جوامع است که در طول تاریخ وجود داشته و برغم تلاش های فراوان مسئولان، کارشناسان و برنامه ریزان هیچگاه بطور کلی ریشه کن نشده است.
آسیب های اجتماعی انوع و بخش های مختلفی دارد و نوع و شدت آن در هر جامعه ای متناسب با فرهنگ، شرایط اجتماعی و جغرافیایی متفاوت است بر این اساس گاهی معضلات ناشی از این آسیب ها به اندازه ای زیاد است که مسیر حرکت و توسعه جامعه را با چالش جدی مواجه می کند.
یکی از مشکلاتی که امروز در نقاط مختلف کشور به عنوان یک معضل و آسیب اجتماعی از آن نام برده می شود بحث کودکان کار و خیابانی است همان هایی که از سنین کودکی مجبورند دنیای شیرین کودکانه خود را رها کرده و در دنیای بزرگترها سیر کنند.
مسایل مختلفی از جمله فقر و نداری موجب شده برخی کودکان به جای واژه های کتاب، درس و مدرسه با پول، نان، کار و مشکلاتی که در دنیای بزرگترها وجود دارد آشنا شوند و بار سنگین زندگی را بر شانه های کوچک خود بکشند.
این کودکان زودتر از همسن و سالان خود با معنای فقر، نداری و غم نان آشنا می شوند و حضورشان در خیابان و کنار چهار راه ها علاوه بر اینکه صدمات جبران ناپذیری بر پیکره جامعه وارد می کند آرزوهای کوچک و بزرگ شان نیز زیر بار سنگین زندگی له می شود.
براساس شواهد موجود، تعریف جامع از کودکان کار وجود ندارد اما در مجموع به افرادی که در محدوده سنی 6 تا 18 سال قرار دارند و بنابه دلایلی به صورت اجباری بیشتر وقت خود را در خیابان و مراکز پرتردد مشغول به کار هستند، گفته می شود.
براساس پیمان نامه و قوانین مختلفی که در زمینه حمایت از کودکان تدوین شده هر کودک باید از امکانات رفاهی، آموزشی و اجتماعی بهره مند باشد و کار کردن قبل از سن مشخص، غیر قانونی است.
عوامل، اقدام های پیشگیرانه و نقش بهزیستی و سایر دستگاه های اجتماعی و فرهنگی در کاهش معضل کودکان کار که به عنوان یک آسیب اجتماعی رو به گسترش در جامعه مطرح است در میزگرد ایرنا مرکز سنندج که با حضور کارشناسان این حوزه برگزار شد، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
** خیابان مکانی آسیب زا برای کودکان به شمار می رود
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کردستان با بیان اینکه خیابان مکانی آسیب زا برای کودکان به شمار می رود، گفت: کودکی که چند ساعات از وقت خود را در خیابان های سطح شهر مشغول دست فروشی و یا هر کاری دیگری است در دام انواع آسیب ها و خطرها قرار می گیرد.
محسن شجاعی اظهار داشت: با توجه به اینکه این کودکان بیشتر در مکان های پرتردد مشغول به کار هستند و با افراد مختلفی روبرو می شوند علاوه بر اینکه آسیب های جسمی، روحی و روانی می بینند ممکن است توسط باندهای مواد مخدر و سایر بزه ها شناسایی و گرفتار این آسیب بزرگ اجتماعی شوند.
وی افزود: کودک کار به کسی گفته می شود که زیر 18 سال سن داشته و به دلایلی مجبور شود به خیابان وارد شده و از طریق مختلف کسب درآمد کرده تا به اقتصاد خانواده کمک کند.
معاون اجتماعی سازمان بهزیستی کردستان تاکید کرد: کودک خیابان به معنای علمی به فردی اطلاق می شود که در خیابان به دنیا می آید و همانجا زندگی کرده و همانجا نیز می میرد.
شجاعی یادآور شد: در کشور ما چیزی با این عنوان و تعریف وجود ندارد و بیشتر کودکان کار و خیابان ما رابطه شان با خانواده ها کاملا محفوظ است و ساعاتی از روز را در خیابان کار می کند تا به اقتصاد مالی خانواده اش کمک کند.
وی اضافه کرد: ایران مثل هر کشور دیگری در قبال کودکان وظایف و مسئولیت های طبیعی خود را دارد و در این راستا پیمان نامه جهانی حقوق کودک را در سال 1373 پذیرش کرده است.
** منشا اصلی بروز کودکان کار و خیابان خانواده ها هستند
یک فعال در حوزه مسایل اجتماعی نیز گفت: کودک کار کسی است که زیر سن قانونی و بدلیل مشکلاتی از جمله فقر مالی علیرغم روند معمولی که سایر کودکان دارند مجبور است برای امرار معاش و گذران زندگی کار کند.
مهدی گلباغی اظهار داشت: این کودکان بدلایلی از جمله فقر مالی مجبورند به فعالیتی مشغول شده که در قبال آن دستمزد بگیرند حال اگر این فعالیت در خیابان انجام شود آن فرد لقب کودک کار و خیابانی می گیرد.
وی با بیان اینکه کودکی که در خیابان مشغول به فعالیت می شود ممکن است در دام آسیب های مختلف قرار گیرد، یادآور شد: آسیب هایی که در کمین این کودکان است چند وجهی و چند بخشی است.
این فعال اجتماعی اضافه کرد: بیشتر کودکان کار و خیابان از سوی خانواده مجبور به کار می شوند یعنی خانواده شان علاوه بر اینکه از فقر مالی رنج می برند دارای آسیب های مختلف اجتماعی از جمله اعتیاد نیز هستند لذا با وادار کردن فرزندشان به کار در بیرون، آنان را در معرض انواع آسیب ها قرار می دهند.
گلباغی با بیان اینکه خانواده هایی نیز هستند که از سایر آسیب های اجتماعی رنج می برند، افزود: پرورش یافتن در چنین محیط هایی آسیب های خاصی برای این کودکان رقم می زند و پس از آن وقتی وارد بازار نیز کار می شوند آسیب های جدی تری دامن شان را می گیرد.
وی تاکید کرد: به عنوان مثال وقتی پدری برای فرزنش تعیین می کند تا فلان ساعت باید 50 هزار تومان درآمد داشته باشد این کودک دچار استرس می شود که اگر در وقت تعیین شده کمتر از آن مقدار در آورد برای جبران دست به هر کاری بزند.
مدیر موسسه خیریه زانیاران و فعال اجتماعی گفت: آسیب های اجتماعی برای همه وجود دارد اما میزان آن در میان کودکان کار و خیابانی شدت بیشتری دارد و این قشر زودتر از سایرین در دام این نوع آسیب ها قرار می گیرد.
** 110 کودک کار در کردستان شناسایی و ساماندهی شدند
مسئول فنی مرکز حمایتی کودک و خانواده زانیاران معتقد است: این مرکز حدود سه سال است تفاهم نامه ای با سازمان بهزیستی منعقد کرده و در زمینه حمایت از کودکان کار فعالیت می کند.
سعدی زارعی افزود: در زمینه شناسایی و ساماندهی کودکان کار در طول سال سه نوع گشت زنی داریم یک نوع آن از 28 اسفند تا 13 فروردین، یک نوع ایام سال تحصیلی و یک نوع دیگر نیز در ایام تابستان است که به صورت جدی تر اجرا می شود.
وی با بیان اینکه در طول این سه سال و با گشت زنی های مختلف 110 کودک کار 6 تا 18 ساله شناسایی شده اند، گفت: از این تعداد کودک سه نفر دختر و مابقی پسر هستند.
این روانشناس فرهنگی اظهار داشت: موسسه در راستای ساماندهی این کودکان در جلساتی با خانواده آنان تمام خطرات و ضربه هایی که خیابان به آنها می زند و تاثیرات بد آن بر روی مسایل آموزشی، رشدی و عاطفی را یادآور می شود.
زارعی تاکید کرد: به غیر از یک یا دو مورد که مشکلات اقتصادی زیادی داشتند سایر خانواده ها برای جلوگیری از کار فرزندشان قانع شدند البته مواردی از این کودکان کار که در خیابان ها و چهار راه ها می بینیم یا سن شان از این محدوده بیشتر است و یا اینکه خود حاضر به همکاری نیستند.
** ساماندهی کودکان کار نیازمند همکاری همه جانبه است
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کردستان می گوید: دستگاه ها و سازمان های زیادی در زمینه ساماندهی کودکان کار و خیابانی وظیفه دارند اما در واقع تنها بهزیستی به صورت رسمی و مستقیم درگیر این مساله اجتماعی است.
شجاعی افزود: برخی ادارات همچون دانشگاه علوم پزشکی، معاونت اجتماعی پلیس، دادگستری، کمیته امداد و آموزش و پرورش تا حدودی در این زمینه همکاری داشته اند اما مساله پیچیده تر و وسیع تر از آن است که با یک یا دو اداره و سازمان حل و فصل شود.
وی اظهار داشت: سازمان بهزیستی اقدامات مناسبی در زمینه ساماندهی و شناسایی کودکان کار و خیابان انجام داده اما از سایر سازمان ها و نهادها نیز انتظار می رود به این حوزه ورود پیدا کنند.
شجاعی یادآور شد: یکی از اقداماتی که طی سال های گذشته در زمینه کودکان کار انجام شده واگذاری بحث ساماندهی این کودکان از طرف بهزیستی به بخش خصوصی در قالب مراکز حمایتی - آموزشی است.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کردستان گفت: در سنندج یکی از متولیان ساماندهی کودکان کار مرکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده زانیاران (یکی از مراکز سه گانه حمایتی) همچنین موسسه خیریه ئاسوی زانیاران نیز در این حوزه فعال است که براساس دستورالعمل اجرایی سازمان بهزیستی اسفندماه سال 94 فعالیت خود را آغاز کرده اند.
وی افزود: کودکانی که در این مرکز پذیرش می شوند در میان خانواده های عادی زندگی می کنند، فاقد سرپرست موثرند و بدلیل وجود مشکلاتی از جمله فقر مالی وادار به کار کردن در خیابان می شوند.
شجاعی تاکید کرد: این کودکان تا 18 سالگی در این مرکز مورد حمایت و آموزش قرار می گیرند اما پس از آن بنا بر نیازی که دارند با خود آنها و خانواده های شان ارتباط حفظ می شود و به نوعی همچنان تحت حمایت هستند.
وی با بیان اینکه هدف ما از راه اندازی این مرکز حمایت صرف مادی و کمک ماهیانه نیست بلکه بدنبال توانمند سازی این کودکان و رسیدن آنان به اسقلال مالی هستیم، گفت: این کودکان باید حتما در کنار خانواده باشند.
به گفته وی، هدف ما در اصل این است که آنان شرایط عادی در زندگی خود همچون ادامه تحصیل را داشته و از آسیبب های اجتماعی که در خیابان در کمین شان است، دور باشند.
معاون اجتماعی بهزیستی کردستان اظهار داشت: در زمینه شناسایی و پذیرش این کودکان قوه قهریه و اجبار نداریم بلکه با کودک و خانواده ارتباط گرفته و خطرات و آسیب های در کمین را به آنان گوشزد می کنیم.
** کاهش کودکان کار در گرو رفع مشکلات اقتصادی خانواده ها است
مدیر موسسه خیریه ئاسوی زانیاران نیز در ادامه با بیان اینکه در مرکز حمایتی کودک و خانواده علاوه بر توجه به رفع مشکلات کودکان کار، خانواده بحث اصلی است، افزود: در این مرکز تلاش می شود خانواده ها به درجه ای از آگاهی برسند که به جای خیابان جایگزین دیگری برای کودک شان انتخاب کنند.
گلباغی با بیان اینکه اولین مساله در این راستا فراهم کردن زیرساخت های لازم برای کاهش برخی از مشکلات اقتصادی این خانواده ها است، گفت: وقتی این خانواده ها از لحاظ اقتصادی با مشکلات کمتری مواجه باشند هیچگاه برای کسب درآمد فرزندشان را در دام انواع آسیب ها و خطرات قرار نمی دهند.
وی با بیان اینکه در میان این کودکان تعدادی هستند که دیدن یک فیلم از پرده سینما، رفتن به استخر یا سالن های ورزشی و حتی داشتن یک کامپیوتر برایشان آرزو شده است، اظهار داشت: همه ما باید تلاش کنیم با حمایت از خانواده های این کودکان، اجازه ندهیم این آرزوهای کوچک بر روی آینده آنها تاثیر بگذارد.
این فعال اجتماعی یادآور شد: این کودکان وقتی نمی توانند همانند تمامی همسن و سالان خود در کلاس های مختلف حضور داشته باشند تلاش می کنند از راه های دیگری این شکاف را پر کنند که این مرکز با حمایت مردم و خیرین در صدد پر کردن این شکاف ها است.
وی با بیان اینکه برخی از خانواده ها هستند که فاقد نیازهای اولیه زندگی همچون یخچال، اجاق گاز و فرش هستند، گفت: ما اول باید بتوانیم حداقل نیازهای اولیه این خانواده ها را تامین کنیم بعد انتظار داشته باشیم فرزندشان را برای کار به خیابان نفرستند.
گلباغی تاکید کرد: شهر سنندج به نسبت جمعیت دارای کمترین کودک کار است و این مدیون تلاش های خیرین و نیکوکارانی است که با تمام توان در این عرصه گام نهاده و با تامین حداقل های زندگی برخی خانواده ها، مانع از کار کردن کودکانشان شده اند.
** باندهای بزرگ کودک کار در کردستان وجود ندارد
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کردستان در ادامه گفت: معمولا درکلان شهرها باندهایی بزرگی وجود دارد که توسط فرد یا افرادی اداره شده و تعدادی کودک بی سرپرست را نگهداری و در قبال آن این کودکان را در چهار راه ها، خیابان ها و معابر به دستفروشی و تکدی گری مجبور می کنند.
شجاعی با بیان اینکه خوشبختانه در کردستان چنین باندهایی نداریم، افزود: در صورت مشاهده چنین افرادی از طریق نیروی انتظامی و قوه قضاییه پیگیری های لازم را برای برخورد با آنها انجام می دهیم.
وی با بیان اینکه بیشترین تعداد کودک کار استان در سنندج است، گفت: آمار کودکان کار و خیابان هیچگاه به صفر نمی رسد و مددکاران ما همواره برای شناسایی و ساماندهی این افراد در سطح شهر حضور دارند.
شجاعی با اشاره به اینکه در سطح استان فقط موسسه خیریه ئاسوی زانیاران برای ساماندهی کودکان کار و خیابان فعالیت می کند، اضافه کرد: در سایر شهرستان ها ادارات بهزیستی پیگیر این قضیه هستند که در صورت نیاز به مرکز استان ارجاع می دهند.
معاون امور اجتماعی بهزیستی کردستان همچنین به مراکز شبانه روزی بهزیستی استان اشاره کرد و گفت: در استان 13 مرکز شبانه روی وجود دارد که 10 مورد آن در سنندج، 2 مورد در سقز و یک مورد در قروه فعالیت می کنند.
وی با بیان اینکه تنها یک مورد از مراکز شبانه روزی بهزیستی دولتی و مابقی خیریه و هیات امنایی است، اظهار داشت: این مرکز وظیفه نگهداری و خدمات رسانی به کودکان بی سرپرست و بدسرپرستی را بر عهده دارد که هیچ جا و مکانی برای زندگی ندارند.
شجاعی افزود: تمام تلاش ما ساماندهی کودکان کار و خیابان و جلوگیری از ورود آنان به انواع آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی است که امیدواریم دستگاه ها و سازمان های مختلف در این زمینه ما را یاری دهند.
** 60 درصد کودکان کار کردستان در نواحی منفصل و حاشیه ساکن هستند
روان شناس مسایل فرهنگی در ادامه گفت: حدود 60 درصد کودکان کار استان در نواحی منفصل شهری نایسر، آساوله و دوشان و مابقی نیز در مناطق حاشیه شهر بویژه عباس آباد، تقتان و فرجه ساکن هستند.
زارعی تاکید کرد: تعداد بسیار زیادی از این کودکان در خانواده های پرجمعیت و منازلی اسیتجاری که اصلا محل زندگی نیست سکونت دارند و همین مشکلات آنان را در معرض آسیب های اجتماعی قرار داده است.
وی اظهار داشت: با بررسی های انجام شده 30 درصد این کودکان بدسرپرست هستند به این معنی که پدرشان مشکل اعتیاد یا اعصاب و روان دارد البته حدود 20 درصد از آنها پدر یا مادرشان را از دست داده اند و مجبور به کار در بیرون می شوند.
مسئول فنی مرکز حمایتی کودک و خانواده زانیاران با بیان اینکه افزایش این کودکان در خیابان منجر به افزایش آسیب های اجتماعی خواهد شد، یادآور شد: براساس قانون نهادهای مختلفی در بحث کودکان کار باید مشارکت داشته باشند اما به جز بهزیستی سایر نهادها با ما همکاری ندارند و انتظار داریم تمام سازمان ها اعم از شهرداری ها و فرمانداری ها در این زمینه همکار ما باشند.
** کاهش اسیب های اجتماعی کار تیمی و گروهی است
فعال مسایل اجتماعی در کردستان نیز در ادامه اظهار داشت: مساله آسیب های اجتماعی یک کار تیمی و گروهی است و تنها یک موسسه یا سازمان نمی تواند در این زمینه فعالیت کند لذا از دستگاه ها و سازمان های متولی انتظار می رود در این زمینه وارد عمل شده و وظایف خود را انجام دهند.
گلباغی افزود: همه ما اعم از سازمان های مردم نهاد، دستگاه های دولتی، مردم و خیرین باید تلاش کنیم به نحوی زمینه کاهش آسیب های مختلف اجتماعی از جمله کودکان کار و خیابان را فراهم کنیم.
مدیر موسسه خیریه ئاسوی زانیاران یادآور شد: این موسسه به عنوان تنها موسسه فعال در حوزه ساماندهی کودکان کار در زمینه توانمند سازی این کودکان و حتی خانواده های آنان فعالیت ها و اقدامات زیادی انجام داده اما کافی نیست و جای کار در این حوزه زیاد است.
امید می رود مسئولان و متولیان امر در برنامه ریزی های خود برای مسایل مختلف جامعه از کنار موضوع کودکان کار که امروز به عنوان یک آسیب اجتماعی جدی مطرح است عبور نکنند و هر کدام با برداشتن یک قدم کوچک، این کودکان معصوم را به آرزوهایی هر چند کوچک اما دور از دسترس برای شان، برسانند.